Қишлоқ хўжалик фитопатологияси фанининг мақсади ва вазифалари

Қора рак касаллиги олма, нокда кузатилиб, ўсимлик танасини ва новдаларини касаллантиради. Касайлик аломатлари дастлаб, дарахт танасида қўнғир-бинафша рангдаги думалоқ доғлар тарзида намоён бўлади. Кейинчалик доғлар юзасида буришиб, ёриқларни ҳосил қилади, пўстлоқ қисми нобуд бўлиб, тушиб кетади ва ёғочлик қисми қорайиб кўринади. Бундай аломатлар пайдо бўлган дарахт танасининг новдалари қуриб куйганга ўхшаб кўринади. Белгилар баргда қизғиш-жигар рангдаги доғлар тарзида пайдо бўлиб, ўлчами 5-7 мм ни ташкил қилади. Касалланган гуллар қорайиб, гулкоса-барглар буришиб, чангчи ва уруғчилар қорайиб кетади.
Касаллик белгилари меваларда намоён бўлганда дастлаб қўнғир рангдаги чириган ботиқ доғлар тарзида намоён бўлади. Чириш жараёни меванинг барча қисмларига тарқалиб, унинг эпидермисини остида қора рангдаги замбуруғ пикнидияларини ҳосил қилади. Касаллик мева пишиш ва уларни йиғиштириб олиш ва сақлаш даврида кўп учрайди.
Касаллик қўзғатувчиси такомиллашмаган замбуруғлар синфи, Sphaeropsidalis тартиби вакили Sphaeropsis malorum Peck тури ҳисобланади. Бу замбуруғ ривожланиш жараёнида мицелий ва пикнидийларда пикноспораларни ҳосил қилади. Пикноспоралар дастлаб рангсиз, бир ҳужайрали кейинчалик жигар рангга кириб, тўсиқча ҳосил қилади. Пикноспоралар ўлчами 20-39x10-18 мкм ни ташкил қилади. Пикноспоралар нам шароитда 5-33°С (оптимал 25-27°С) ҳароратда инкубация даври 15-27 кунни ташкил қилади. Инфекция манбаи дарахт танасида мицелий ҳисобига қишлаб чиқади ва баҳор фаслида ривожланади. Касаллик боғларга катта зарар келтиради ва дарахтларнинг 3-4 йилда қуриб қолишига сабаб бўлади.
Цитоспороз касаллиги мевали дарахтларнинг танасини ва новдаларини касаллантиради. Дарахтларнинг касалланган танаси қизил-жигар рангга кириб, ярим думалоқ шаклдаги стромаларни ҳосил қилади.
Цитоспороз касаллигининг қўзғатувчиси такомиллашмаган замбуруғлар синфи, Sphaeropsidalis тартиби вакили Cytospora carphosperma Fr.., тури ҳисобланади. Бу замбуруғнинг стромаси эллипссимон шаклда бўлиб, қорамтир рангда кўринади, ўлчами 1,5 мм ни ташкил қилади. Ҳар бир стромада 15-18 та пикнидия ҳосил бўлиб, 15-18 мкм узунликдаги конидия бандларида сўрғичсимон шаклдаги 4,5-6,6x1,5 мкм узунликдаги конидияларни ҳосил қилади.
Дарахтларнинг механик зарарланган жойлари цитоспороз билан касалланишига кенг имконият яратиб беради. Бу касалликдан кейин мевали дарахтларда қора рак касаллигининг тарқалишига имконият вужудга келади. Касалланган дарахтлар тезда қуриб қолади.