Қишлоқ хўжалигини илмий асосда йўлга қўймас

ЎЗБЕКИСТОН ШАРОИТИДА БАЛИҚЛАРНИ 
ҚАФАСЛАРДА ЕТИШТИРИШ
Табиий сув ҳавзаларидан оқилона фойдаланишнинг 
яна бир йўналиши бу балиқларни қафасларда (садокда) 
етиштириш. Бунда сув ресурсларидан самарали фойдаланган 
ҳолда қимматбаҳо турдаги балиқларни интенсив усулда 
етиштириш имкони яратилади. 
Goldin fish балиқчилик кластерида ўрнатилган қафаслар
Қафас – қўзғолмас ёки сузувчи, деворлари тўр билан 
ўралган, қимматбаҳо турдаги балиқларни сақлаш ва интенсив 
йўл билан ўстиришга мўлжаллаб ҳовуз, сув омбори, кўл ёки 
дарёга ўрнатиш ҳисобига ташкил қилинган сунъий ҳавзадир. 
Қафасларни понтон (пўкаклар) ва пластмасса трубалар 
ёрдамида сув юзасига ёки сув остига қозиқоёқ билан 
маҳкамланган ҳолда жойлаш мумкин. Қафаслар усули юқори 
технологик балиқ етиштириш бўлиб, ҳосилдорлик 50-200 кг 
м
3
ни ташкил қилади.

---

29
Интенсив усулда балиқ етиштириш
87–
китоб
“Хонбалиқ” фермер хўжалигида 
қафасларда балиқ етиштириш
Ўзбекистонда сунъий ҳовузларда бугунги кунда бир 
куб метр сувда 50-100 грамм балиқ етиштирилмоқда. 
Бу қафасларда балиқ етиштирилганга нисбатан 1000 
марта камдир. Эътиборли жиҳати, қафас ёрдамида турли 
сув ҳавзаларида, хусусан, сув омборлари ва табиий 
кўлларда балиқ парваришласа бўлади. Яна бир қулайлиги, 
ягона сув ҳавзасида турли хилдаги (турлари катта ёки 
кичиклиги бўйича) балиқларни етиштириш учун алоҳида 
қафасларни ўрнатиш мумкин. Балиқларни озиқлантириш, 
ривожланишини назоратга олиш ва овлаш жуда қулай ҳамда 
қўриқлаш тизими енгилдир.
Балиқ овлаш ва аквакультура (балиқлар ва бошқа сув 
организмларини сунъий йўл билан етиштириш) озиқ-
овқат маҳсулотлари ишлаб чиқаришнинг муҳим йўналиши 
ҳисобланади. 
Мамлакатимизнинг барча сув ҳавзалари амалда 
ирригация тизими бўлиб, балиқчилик корхоналари сув 
истеъмолчиси эмас, балки сувдан фойдаланувчи бўлиши 
ва «сув манбаси – якуний сув истеъмолчиси» занжирида 

---

30
100 китоб тўплами
ўз ўрнини топиши керак. Сув балиқчилик корхонаси орқали 
истеъмолчи учун муайян муддатларда ва сув сифатининг 
ёмонлашувисиз ўтиши лозим. Масалан, оқар ҳавзалар 
орқали сув ўтиши ва худди шу сифат билан тезда каналга 
қайтиши керак. Қуруқликда бассейнлар, кўлларда қафаслар 
жойлаштирилиши мумкин, шунда улар сувни бузмайди ва уни 
йўқотмайди (ортиқча сарф этмайди).
Бу қишлоқ хўжалигининг кенг соҳасига ихтисослашган 
хусусий фермер хўжаликлари учун экстенсив кам харажатли 
технология ҳисобланиб, ушбу технология бошқа фаолият 
турларининг чиқиндиларини утилизация қилган ҳолда катта 
сарф-харажатларсиз қўшимча даромад манбаига эга бўлиш 
имконини беради. Сув ҳавзасида органик ва бошқа ўғитлардан 
фойдаланган ҳолда сув ўсимликлари етиштирилади. Сув 
ўсимликларининг маҳсулдорлиги ер устидаги экинларга 
қараганда, бир неча марта кўп бўлади. Тадқиқотларда сув 
гиацинтининг маҳсулдорлиги гектарига 300 тоннага етиши, 
протеин миқдори ҳатто соя ўсимлигига қараганда, бир неча 
марта кўплиги аниқланган. Сув ўсимликларининг биомассаси 
ўсимликхўр балиқларни озиқлантириш учун йўналтирилади.
Ўсимлик оқ амур, қисман планктон учун озуқа ҳисобланади. 
Оқ амур ҳаёт фаолиятининг чиқиндилари ҳам планктон учун ем 
бўлади. Планктонни эса дўнгпешона ва карплар яхши истеъмол 
қилади. Балиқчилик сув ҳавзаси маҳсулдорлигининг энг яхши 
хусусият – омихта емдан фойдаланмаган ҳолда гектарига
1,5-2 тонна балиқ тайёрлашдир. Тизимнинг устунлиги шун даки, 
гўнг ёки яшил ўғитлар (компост кўринишида) чорвачилик ёки 
деҳқончилик чиқиндилари ҳам бўлиши мумкин.
Сув ҳавзасининг тўр ёки бошқа катакчали материал билан 
тўсилиши, бу қўшимча харажатларсиз доимий равишда сувни 
алмаштириш ва унинг сифатини, ҳатто балиқ тиғиз тақдирда 

---

31
Интенсив усулда балиқ етиштириш
87–
китоб
ҳам сақлаб туриш имконини беради. Бунда ўтказиш тиғизлиги 
бирламчи 30-50 кг м
3
гача бўлиши мумкин.
Қафаслар исталган сув ҳавзасига ўрнатилиши мумкин. 
Ўзбекистонда табиий сув омборлари мавжудлиги, қафасли 
аквакультурани кенг қўллаш имконини беради. Бунда 
қафаслардаги балиқлар ҳаёт фаолиятининг чиқиндилари сув 
омборидаги бошқа балиқларга қўшимча озуқа бўлиши мумкин.