Эгаларига тўловлар (ижара, лизинг)
Кредитлар ва кредитлар бўйича ҳисоб-китоблар
|
Соф фойда
|
|
|
ФИГ-1 Қишлоқ хўжалиги корхонасида асосий воситаларни такрор ишлаб чиқариш модели (муаллиф томонидан ишлаб чиқилган)
2000-2008 йилларда қишлоқ хўжалиги томонидан сотиб олинган сотилган қишлоқ хўжалиги ва саноат маҳсулотлари нархлари динамикаси таҳлили шуни кўрсатадики, саноат маҳсулотлари нархлари тезроқ ўсиб бормоқда. Мисол учун, агар 2000 йилда бир тонна буғдой ва ғалла йиғим-терим машинаси нархи нисбати 1:74 бўлса, 2008 йилда 1:508 ни ташкил этди.
Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришнинг юқори капитал сиғими, капитал айланмасининг пастлиги билан ажралиб туради, буларнинг барчаси иқтисодиётнинг қишлоқ хўжалиги секторини бошқа тармоқларга нисбатан инвесторлар учун ёқимсиз қилади ва шунинг учун давлат томонидан сезиларли даражада қўллаб-қувватлашни талаб қилади.
Қишлоқ хўжалигида такрор ишлаб чиқариш жараёнини кўриб чиқинг (расм). У тўрт асосий босқичдан иборат: асосий воситаларни яратиш, сотиб олиш, фойдаланиш, бу даврда уларни истеъмол қилиш ва қоплаш. Инновацион, ресурсларни тежайдиган техника ва технологиялардан фойдаланиш ишлаб чиқариш салоҳиятидан фойдаланиш самарадорлигини ва меҳнат унумдорлиги даражасини белгилайди. Янги машиналар самаралироқ, айнан улар олдинги ишларнинг молиявий натижаларини сезиларли даражада яхшилайди.
Ҳозирги вақтда иккита саноат ва қишлоқ хўжалиги туташган жойда аёвсиз доира шаклланган: қишлоқ хўжалиги корхоналарининг сотиб олиш қобилияти пастлиги натижасида Россия ускуналарини ишлаб чиқариш ҳажми пасаймоқда, бунинг натижасида машиналарнинг нархи ва сотиш нархи ошиб бормоқда. . Бу вазиятдан чиқиш йўлини давлат аралашувисиз амалга ошириб бўлмайди. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқарувчиларини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш чора-тадбирларини янада такомиллаштириш зарур.
Сўнгги йилларда қишлоқ хўжалиги техникаси бозорида фойдаланилган машиналар бозори алоҳида аҳамиятга эга бўлди. Унинг мақсади сотиб олиш қобилияти паст бўлган уй хўжаликлари учун арзон нархларда ускуналар мавжудлигини оширишдир [4]. Бироқ, бу бозор ҳамма жойда ривожланмаган, бу эрда сотилган ускуналарни сотиш ва хизмат кўрсатишни рағбатлантириш учун маркетинг усуллари ёмон қўлланилади. Ишлатилган ускуналар учун кафолатларнинг йўқлиги ушбу бозор сегментининг ривожланишига сезиларли даражада тўсқинлик қилади [5]. Шунга қарамай, иккиламчи ускуналар бозори, бизнинг фикримизча, норентабел ташкилотлар учун машина-трактор паркини янгилашнинг энг мақбул усулларидан биридир. Корхонага киришда асосий ишлаб чиқариш фондлари маҳсулот олишни таъминлайди, сотишдан олинган даромад такрор ишлаб чиқаришнинг асосий манбаи ҳисобланади. Даромаднинг бир қисми таъмирлашга сарфланади, бунинг натижасида маблағларнинг қисман тикланиши мавжуд. Капитал қўйилмаларнинг турли манбаларидан ташкил топган яна бир қисми маблағлар инвестиция ресурсларини ташкил қилади.
Маҳсулотларни сотишдан тушган тушумлар ҳисобидан асосий воситаларнинг эскиришини қоплаш учун амортизация фонди тузилади. Унинг ҳисобидан асосий воситалар эгаларига, агар улар ижара ёки лизинг асосида олинган бўлса, тўловлар, шунингдек кредитлар бўйича фоизлар тўланади. Кредитлар бўйича асосий тўловлар фойдадан амалга оширилади.
Шуни таъкидлаш керакки, қишлоқ хўжалигида техник ресурсларни такрор ишлаб чиқариш масаласида асосий чекловчи омиллар қуйидагилардир: янги техника сотиб олиш учун ўз маблағларининг этишмаслиги, юқори инфляция натижасида амортизация ажратмаларининг харид қобилиятининг пасайиши, саноат маҳсулотлари нархининг ошиши.
Шундай қилиб, асосий воситаларни сотиб олишда корхоналар қуйидаги асосий фикрларни ҳисобга олишлари керак: ускуналарни қабул қилиш учун энг фойдали канални танлаш; мавжуд эҳтиёж; ташкилотнинг молиявий ҳолати; қишлоқ хўжалиги машиналари нархлари. Асосий фондларнинг ишлашида улардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш асосий вазифа ҳисобланади. Қопланганда - мавжуд молиявий ресурслардан фойдали фойдаланиш.
Замонавий шароитда агросаноат комплексини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш ва тартибга солишнинг устувор йўналишлари қуйидагилардан иборат: бюджет инвестицияларини тақсимлашни оптималлаштириш ва янада такомиллаштириш; лизингни қўллаб-қувватлаш усулларини такомиллаштириш; кредитни тартибга солиш; давлат кафолатлари механизмини қўллаш; қишлоқ хўжалиги ва саноат маҳсулотларига нархлар паритетини ўрнатиш; федерал ва минтақавий даражада давлат буюртмалари механизмидан фойдаланиш; рақобат муҳитини ва монополияга қарши тартибга солишни ривожлантириш.
