Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган ўғитлар ва уларни қўллаш

Бедани ўғитлаш
Беда пичани ва уруғининг 
ҳосилдорлигига 
минерал 
ўғитлар ўзига хос таъсир 
кўрсатади. Қўшимча ҳосилнинг 
асосий қисми фосфорли ўғитлар 
ҳисобига, камроғи калийли
ўғитлар ҳисобига олиниши 
ҳам 
тажрибалар 
асосида 
исботланган.
Азотли ўғитлар беда ҳаёти-
нинг биринчи йилида, ҳали 
туганак бактериялар фаолияти 
жадаллашмаган пайтда, ижобий таъсир кўрсатади. Иккинчи 
ва учинчи йилларда бериладиган азот аксинча, беда 
ҳосилдорлигига салбий таъсир кўрсатиши мумкин.
Калийнинг миқдори гектарига 200 кг га еказилганда, 
умумий илдиз сонининг ортиши йирик илдизлар сонининг 
кўпайиши ҳисобига содир бўлади. Калийли ўғитлар беда 

---

125
Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган 
ўғитлар ва уларни қўллаш
91–китоб
пичани таркибидаги хом протеин ва ёғсимон моддалар 
миқдорини ҳам оширади.
Бедага қўлланиладиган фосфорли ўғитларнинг 
самарадорлиги биринчи навбатда тупроқ таркибидаги 
ҳаракатчан фосфорнинг миқдорига боғлиқ. Дала тажри-
баларининг натижалари бир кг тупроқдаги ҳаракатчан 
фосфорнинг миқдори 5-10 мг бўлганда, ҳар бир га майдонга 
300 кг, 50-60 мг бўлганда эса 60-120 кг фосфор (P
2
O
5
) солиб, 
500 ц гача беда пичани олиш мумкинлигини кўрсатган. 
Беда арпа, сули, маккажўхори билан аралаштириб 
экилганда, азотнинг йиллик меъёри гектарига 150-200 кг 
гача етказилиб, унинг 50% и экиш олдидан, қолган қисми 
маккажўхори поясининг бўйи 1 м га етгунга қадар берилади. 
Беда ҳосилини оширишда микроўғитларнинг аҳамияти 
катта. Ўтлоқи тупроқларга шудгор остига микроэлементлар 
қўшилган донадор суперфосфат солинганда, беда пичани 
ҳосилдорлиги 18,4-36,4% га, уруғ ҳосили эса, 31,9-53,2% га 
ошган.
Тамакини ўғитлаш
Ў з б е к и с т о н н и н г 
тупроқ-иқлим шароитлари 
юқори сифатли, хушбўй 
тамаки 
етиштириш 
имконини 
беради. 
Самарқанд вилоятининг 
Ургут тумани тамаки етиш-
тиришга ихтисослашган 
бўлиб, ҳозирги кунда ҳар 
га майдондан 20 ц ва ундан ҳам юқори ҳосил олинмоқда, 
ҳолбуки бу кўрсаткич асримизнинг 60-йилларида 7-10 ц ни 
ташкил қилар эди.

---

126
100 китоб тўплами
Ҳосилдорликнинг бу даражада кўтарилиши биринчи 
навбатда ўғитлардан тўғри ва оқилона фойдаланиш билан 
боғлиқдир.
Бўз тупроқларда ҳар га майдондан 20 ц тамаки ҳосили 
олиш учун 90-120 кг азот, 120-150 кг фосфор ва 120-150 кг 
калий қўллаш тавсия этилади.
Тажриба маълумотларининг кўрсатишича, озиқа 
элементлари алоҳида-алоҳида ва биргаликда қўлланилганда 
тамаки баргининг ҳосилдорлиги сезиларли даражада фарқ 
қилади.
Тамаки етиштиришда ўғит қўллаш муддатларини тўғри 
белгилаш жуда муҳим. Тадқиқотларнинг натижалари 
тамакига азотли ўғитларни фақатгина қўшимча озиқлан-
тириш сифатида қўллаш лозимлигини кўрсатади. Азотли 
ўғит меъёри қисман ёки тўлалигича экишгача берилса, 
тамаки баргининг сифат кўрсаткичлари кескин пасаяди.
Тамаки етиштиришда қўшимча озиқлантириш ва суғориш 
муддатлари бир-бирига мослаштирилади. Биринчи қўшимча 
озиқлантиришда (экилгандан кейин 8-10 кун ўтгач) йиллик 
азот меъёрининг 25% и, иккинчи қўшимча озиқлантиришда 
эса (биринчи қўшимча озиқлантиришдан кейин 15-20 кун 
ўтгач), 35% и ва учинчи қўшимча озиқлантиришда (иккинчи 
қўшимча озиқлантиришдан кейин 15-20 кун ўтгач) 40% и 
берилади.

---

127
Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган 
ўғитлар ва уларни қўллаш
91–китоб