Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган ўғитлар ва уларни қўллаш

Чала чириган гўнгда
сомон ўз мустаҳкамлигини йўқотиб, 
тўқ жигарранг тусга ўтади. Сувли сўрими қуюқ, қорамтир тусли. 
Массаси янги гўнг массасига нисбатан 20-30% камаяди.
Чириган гўнг
– қора ёпишқоқ масса, таркибида сомон ёки 
бошқа тўшама бор-йўқлиги сезилмайди. Сувли сўрими рангсиз. 
Массаси янги гўнг массасининг ярмига тенг.
Чиринди
– органик моддага бой, қорамтир тусли, бир 
жинсли масса. Массаси янги гўнг массасининг 25% ига яқин.
Гўнгни обдон чиритиб, кейин тупроққа солиш мақсадга 
мувофиқ эмас, чунки бунда гўнг таркибидаги органик моддалар 
ва азотнинг кўп қисми исроф бўлади.
Тўшамали гўнгни сақлаш усуллари.
Гўнгни сақлашнинг 
бир нечта усули мавжуд. Шулардан бири гўнгни бевосита 
чорва моллари остида тўплашдир. Бунда молларнинг остига 
30-50 см қалинликда сомон тўшалади. Ажратмалар ва тўшама 
аралашиб, зичлашиб ётаверади. Устки қисми намланиб 
қолганда, яна қўшимча сомон (тўшама) ташланади. Тўшама 
етарли миқдорда ва ўз муддатида қўлланилса, азотнинг аммиак 
шаклда йўқолиши ва гўнг шалтоғининг оқиб чиқиб кетишига 
чек қўйилади. Шу усул билан тўпланган гўнгни зич, ғовак-зич 
ва ғовак усулларда сақлаш мумкин.

---

59
Қишлоқ хўжалигида ишлатиладиган 
ўғитлар ва уларни қўллаш
91–
китоб
Зич
сақлаш усулининг моҳияти қуйидагича: гўнг эни 5-6 м, 
қалинлиги 1 м (узунлиги ихтиёрий) қилиб уюлади ва яхшилаб 
шиббаланади. Устига яна 1 м қалинликда гўнг ташланади 
ва яна зичланади. Бу тадбир уюмнинг баландлиги 2,5-3,0 м 
бўлгунча давом эттирилади. Охирида уюмнинг усти 8-15 см 
қалинликдаги сомон ёки торф билан қопланади ва устига 
юпқа тупроқ қатлами ташланади.
Зич сақлаш усулини қўллаб, 3-4 ой ўтгач чала чириган, 7-8 
ойдан кейин эса тўла чириган гўнг олиш мумкин.