Қишлоқ ХЎжалигида ахборот технологиялари

3. Kompyuterning arifmetik va matiqiy asoslari. 
Hisoblash mashinalarida ishlatiladigan sanoq sistemalarini shartli ravishda ikki 
guruxga ajratish mumkin: o’rinli (pozitsion) va o’rinsiz (nopozitsion) sanoq 
tizimlari.O’rinli sanoq tizimida raqam o’zining sondagi o’rniga qarab turli qiymatni 
akslantirsa, o’rinsiz sanoq tizimida esa raqamning qiymati uning sondagi tutgan 
o’rniga bog’liq emas. O’rinsiz sanoq tizimiga qadimgi rim sanoq tizimi misol buladi. 
Bu tizimda sonlarni yozish uchun lotin xarflari ishlatiladi, ya’ni I – xarfi birni, V - xarfi 
beshni, L - xarfi ellikni, X – unni, S – yuzni, D – besh yuzni, M – mingni ifodalaydi. 
Ishchi sanoq sistemalarini bajarish tartibi va sonlarni mashina xotirasida tasvirlash 
kompyuterning arifmetik asosini tashkil etadi. O’rinli sanoq tizimida raqamlar soni 
ma’lum miqdorda bo’lib, ular sondagi o’rinlariga qarab turli qiymatni aks ettiradi. 
Masalan bizga ma’lum bo’lgan o’nli sanoq tizimida 10 ta raqam: 0, 1, 2, 3, 
4, 5, 6, 7, 8, 9 gacha; Sakkizlik sanoq tizimida sakkizta raqam: 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7; 
Ikkilik sanoq tizimida ikkita raqam: 0, 1; O’n oltilik sanoq tizimida o’n 

---