Қишлоқ ХЎжалигида ахборот технологиялари

ҚИШЛОҚ ХЎЖАЛИГИДА АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ
 
16 
samaradorligi uchun zarur va etarli bo’lgan) baholash imkoniyati tug’iladi. Ushbu 
formula bo’yicha foydalanuvchi (ijrochi) 
foydali ishi koeffitsienti 
shunday baholash 
ko’rsatkichi bo’lib xizmat qilishi mumkin: 
Bunda 
l
chiq
, l
kir
 
– tegishlicha kiruvchi va chiquvchi axborot qiymati; 
U
chiq
, U
kir
 
– 
tegishlicha kiruvchi va chiquvchi axborot hajmlaridir. 
Axborotni tejash. 
Axborotni qayta ishlash va foydalanish jarayonlari 
– mehnat jarayonlari, boshqaruv mehnatini tejash muammosi ekan, demak bu eng 
avvalo axborotni tejash muammosidir. Axborotni tejash tamoyili shundayki, u bilan 
bog’liq jarayonlar undan faqat ishlab chiqarishda foydalanilgandagina maqsadga 
muvofiq bo’ladi. 
Axborotni tejash yo’laridan biri doimiy va o’zgaruvchan axborot o’rtasida 
to’g’ri nisbatni o’rnatishdir. Bunda doimiy axborot solishtirma og’irligining aniq 
sharoitlardagi eng ko’p imkoniyatlarini ko’zda tutishi lozim. 
Axborot to’laqonligining o’lchovi bo’lib (yani faktik yoki loyihalashtirilgan) 
J
loy
dan vaqt birligi yoki bir boshqaruv turkumi (jarayon, ish) mobaynida mazkur 
sharoitdagi maksimal axborot miqdori 
J
max
 
ga og’ishi axborot to’laqonligiga o’lchovi 
bo’lib xizmat qilishi mumkin, chunki axborot to’laqonligi oxir - oqibatda uning 
miqdori bilan belgilanadi. 
Axborot to’laqonlilik koefitsienti o’lchami Kb quyidagi formula bilan 
belgilanadi: 
Axborot miqdorining oshishi bilan uning qiymati, ya’ni u bilan bog’liq bo’lgan 
harajatlar ortadi. Biroq bu qiymatning o’sishi bir tekis rivojlanmaydi, chunki u 
axborot miqdori oshgandagina ortadi. Bu, axborot birligiga harajatlar miqdori ortishi 
sababli axborotni qayta ishlash murakkabligi oshishi natijasida o’sishi bilan 
izohlanadi. Demak, axborot to’laqonliligi koeffitsenti axborotga ketgan harajat bilan 
bog’liq. 
Teskari belgilar bilan olingan yo’qotishlar o’lchami iqtisodiy samarani (oxir-
oqibatda foydani) ifodalaydiki, u axborot noto’laqonligi va o’z vaqtida 
etkazilmaganligi tufayli yo’qotishlarni bartaraf etish natijasida olinishi mumkin. 
Iqtisodiy samara (E) bilan axborotni yo’qotish (S) o’rtasidagi aloqa quyidagi 
bog’liqlikda ifodalanadi: 

---