Қишлоқ хўжаилиги соҳасида инвестициялар ва инвеститсион фаолликни ошириш оширишнинг аҳамияти ва такомиллаштириш йўллари

2022-йилда Қорақалпоғистон Республикасини ривожлантириш бўйича инвестиция лойиҳаларининг ҳудудлар кесимида жами параметрлари
*(1-жадвал)¹

Т/р	Регион	Лойиҳа қиймати (млн сўм)	Иш ўрни	Лойиҳа сони	Саноат соҳаси	Қишлоқ хўжалиги соҳаси	Хизматлар, сервис ва савдо соҳалари
1.	Нукус шаҳри	694 955	1 734	124	10	5	109
2.	Амударё тумани	310 994	2 542	65	14	23	28
3.	Беруний тумани	408 135	859	24	10	6	8
4.	Бўзатов тумани	18 771	279	30	7	7	16
5.	Кегейли тумани	174 414	746	24	3	5	16
6.	Қонликўл тумани	103 819	596	38	7	10	21
7.	Қораўзак тумани	615 631	308	13	6	1	6
8.	Қўнғирот тумани	367 597	752	42	3	3	36
9.	Мўйноқ тумани	245 492	456	14	7	3	4
10.	Нукус тумани	54 217	293	26	5	6	15
11.	Тахиатош тумани	119 120	500	32	12	5	15
12.	Тахтакўпир тумани	31 773	394	30	10	9	11
13.	Тўрткўл тумани	239 133	945	54	7	14	33
14.	Хўжайли тумани	148 488	676	62	20	12	30
15.	Чимбой тумани	59 915	1 210	72	26	7	39
16.	Шуманай тумани	80 798	605	49	10	9	30
17.	Элликқалъа тумани	251 664	1 200	76	17	19	40
	Жами	3 924 916,00	14 095,00	775	174	144	457

2022 йил Қорақалпоғистон Республикаси янада ривожлантириш бўйича 3 924 916,00 млн сўмлик қийматга эга 775 та инвестиция лойхалари режалашитирилган. Бунинг натижасида 14 095 ўрин янги иш жойи яратилади. Чунончи, Қишлоқ хўжалиги соҳасида 144 та инвестиция лойҳалари режалаштирилган бўлиб, бу кўрсаткишлар ҳудудлар кесимида 1 жадвалда келтирилган.

Инвестициявий фаолликни оширишда ҳудудларнинг ихтисослашуви, ўсиш нуқталари ва этакчи тармоқларини ҳисобга олиш жуда аҳамиятга эга. Қорақалпоғистон Республикаси шаҳар ва туманларининг ихтисослашуви ва драйвер соҳаларини ҳисобга ўлган ҳолда маълум соҳага йўналтириш ҳудудларда иқтисодий ва инвестициявий фаолликни очириш учун ҳал қилувчи аҳамиятга эга, бу ҳудудлар кесимида қуйидагича 2-жадвалда белгиланган.


Қорақалпоғистон Республикаси шаҳар ва туманларининг ихтисослашуви, “ўсиш нуқта”лари ва драйвер соҳалари
*(2-жадвал)²

Т/р	Ҳудудлар номи	Туман (шаҳар)ларнинг “ўсиш нуқталари”
1.	Нукус шаҳри	Қурилиш материаллари ва озиқ-овқат саноати соҳаларини ривожлантириш
2.	Амударё тумани	Тўқимачилик саноати ва боғдорчиликни ривожлантириш
3.	Беруний тумани	Қурилиш материалларини ишлаб чиқариш, чорвачилик ва мева-сабзавотчиликни ривожлантириш
4.	Бўзатов тумани	Чорвачилик ва мева-сабзавотчиликни ривожлантириш
5.	Кегайли тумани	Тўқимачилик саноати, паррандачилик ва сабзавотчиликни ривожлантириш
6.	Қонликўл тумани	Тўқимачилик ва озиқ-овқат саноатини ривожлантириш
7.	Қораўзак тумани	Қурилиш материалларини ишлаб чиқариш ва чорвачиликни ривожлантириш
8.	Қўнғирот тумани	Нефт-кимё саноати ва чорвачиликни ривожлантириш
9.	Мўйноқ тумани	Балиқчилик, чорвачилик, туризмни ривожлантириш ва артемияни қайта ишлаш
10.	Нукус тумани	Иссиқхоналар ташкил қилиш, мева-сабзавотчилик ва балиқчиликни ривожлантириш
11.	Тахиатош тумани	Озиқ-овқат саноати ва иссиқхона соҳаларини ривожлантириш
12.	Тахтакўпир тумани	Чорвачилик ва балиқчилик соҳаларини ривожлантириш
13.	Тўрткўл тумани	Мева-сабзавотчилик ва хизматлар соҳаларини ривожлантириш
14.	Хўжайли тумани	Мева-сабзавотчилик, чорвачилик ҳамда хизмат кўрсатиш соҳаларини ривожлантириш
15.	Чимбой тумани	Донни қайта ишлаш ва чорвачиликни ривожлантириш
16.	Шуманай тумани	Тўқимачилик саноати, мойли экинларни етиштириш ва чорвачиликни (қуй ва эчкичилик) ривожлантириш
17.	Элликқалъа тумани	Туризм ва узумчиликни ривожлантириш

Қорақалпог’истон Республикаси ҳудудидаги ҳар бир туманнинг ўзига хослигини ҳисобга ўлиш ва ушбу ҳудудларнинг устувор драйвер соҳаларига инвестициявий қулай муҳитни яратиш инвесициялар оқимини кўпайтирибгина қолмасдан, мазкур соҳадаги корхоналарнинг халқаро майдонда рақобатбардошлигини оширишга асос бўлади.
Кейинги йилларда айрим қишлоқ хо‘жалиги корхоналарида қишлоқ хо‘жалигида амалга оширилган ислоҳотларга қарамастан ишлаб чиқариш фаолиятининг молиявий натижалари сезиларли даражада ёмонлашиб, тармоқ рентабеллиги пасайди. О'з маблаг'лари танқислиги шароитида инвестицияларнинг кескин пасайишига, ишлаб чиқариш салоҳиятининг ё'қ қилинишига, қишлоқ хо'жалиги ишлаб чиқаришининг техник жиҳозланишининг пасайишига, қишлоқ хўжалигининг ижтимоий аҳволининг ёмонлашишига олиб келди. Малумки, қишлоқ хо'жалигида инвестицион жараёнлар умумий иқтисодий қонунлар асосида фаолият юритади, лекин қишлоқ хо‘жалиги бизнесининг о‘зига хос хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда намоён бо‘лади, бу эса уларни ҳар томонлама таҳлил қилиш ва ҳисобга олишни талаб қилади. Қишлоқ хоʻжалигига қоʻйилган инвестицияларнинг эҳтиёжга нисбатан етарли эмаслиги қишлоқ хоʻжалигида инвестиция ресурсларидан самарали фойдаланиш заруриятини келтириб чиқаради.
Бизга ма’лум, инвестиция фаолиятига ресурслар таннархининг о'сиши, нархларнинг номутаносиблиги, юқори солиқ ва кредитлар бо'йича фоиз ставкалари, ишлаб чиқариш самарадорлигининг пастлиги, шу жумладан инвестицияларнинг о'зи самарадорлигининг пастлиги, о'з маблаг'ларининг этишмаслиги, то'планган қарзлар ва бошқалар то'сқинлик қилмоқда.
Со‘нгги йилларда қишлоқ хо‘жалигида узоқ ва чуқур таназзулдан со‘нг ишлаб чиқариш ва инвестицион фаолликда ма’лум ижобий динамика кузатилаётганига қарамай, қишлоқ хо‘жалигига ё‘налтирилган инвестициялар ҳажми етарли эмас. Қишлоқ хо‘жалигининг моддий-техник та’миноти ёмонлашишда давом этмоқда, асосий фондларнинг эскириши ортиб бормоқда. Амалиёт шуни ко'рсатадики, инвестиция динамикаси омиллари йиг'индиси кенг ва хилма-хил бо'либ, уларнинг ҳар бирининг инвестиция фаолиятига та'сири ноаниқдир. Бул қишлоқ хўжалиги инвестициялари назарияси ва методологиясининг яхши ўрганилмаганлиги, Қорақалпог’истон Республикасининг замонавий бозор шароитида хўжалик юритувчи субектлар фаолиятининг ҳудудий ўзига хос хусусиятларинин ҳисобга олган ҳолда агросаноат ишлаб чиқаришини инвестисиявий ривожлантиришнинг илмий асосланган стратегиясининг йўқлиги натижасидир
Қишлоқ хўжалигини ривожлантириш чора-тадбирлари тизимида инвестициялар ҳажмини ошириш ва унинг самарадорлигини ошириш муҳим ўрин тутади. Инвестицияларни тежаш ва тегишли ишлаб чиқариш ва техник ресурсларсиз қишлоқ хўжалигида ижобий ўзгаришларни амалга ошириш мумкин эмас. Сўнгги йилларда ҳукумат томонидан кўрилаётган чора-тадбирлар қишлоқ хўжалигини барқарор ривожланиш йўлига олиб чиқишга маълум даражада хизмат қилмоқда.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг “2022 — 2026-йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисида” 2022-йил 28-январдаги ПФ-60-сон Фармони ижросини таъминлаш, Қорақалпоғистон Республикаси ҳудудларида саноат, қишлоқ хўжалиги ва хизматлар соҳасининг келгуси беш йилдаги истиқболларини ҳамда ҳар бир туман ва шаҳарнинг “ўсиш нуқталари”ни белгилаш, ижтимоий соҳани ривожлантириш орқали аҳоли саломатлиги ҳамда турмуш даражасини янада яхшилаш мақсадида, Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022-йил 4-апрелдаги “Аҳолининг турмуш даражасини янада оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарори билан Қорақалпоғистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича муҳим вазифалар белгилаб берилди. Жумладан, Қорақалпоғистон Республикасида 2022 — 2026-йилларда қиймати 59 948,9 млрд сўмлик 2 352та инвеститсия лойҳаларини ишга туширилади. Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари исҳлаб чиқариш 2022 йилда 12,7 трлн, 2023 йилда 13,2 трлн, 2024 йилда 13,7 трлн, 2025 йилда 14,2 трлн, 2026 йилга келиб эса 14,9 трлн сwмга очиб, кейинг беш йил давомида қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқариш жами ҳисобда 1,2 бараварга ошириш белгиланган. Қишлоқ, ўрмон ва балиқ хўжалиги маҳсулотлари ҳажми бўлса, кейинги беш йилда 117,6 фоизга ўсиб, жами 68,6 трлн сўмлик маҳсулотлар етиштириш ko’зда тутиломоқда.
Қорақалпоғистон Республикасини 2022 — 2026-йилларда комплекс ижтимоий-иқтисодий ривожлантириш дастурининг мақсадли кўрсаткичлари назарда тутувчи шаҳар ва туманлар кесимидаги мақсадли кўрсаткичлар параметрлари қарор билан белгилаб берилган.
*(3-жадвал)³