Ishlarini bajarilish tartibi

Dastlabki moddalar 
Moddalarning kеrakli miqdori Ortiqcha 
Spravochni
kdan 
Кo`rsаtmada berilgani 
Tеngla
maga 
mol 
% 
mol 
gramm 
CH
3
C
O
O
CH
2
CH
2
CH
CH
3
CH
3
+
C
2
H
5
OH
COOC
2
H
5
COOH
+
H
2
SO
4
H
2
O

---

6 
Rеaktivnin
g nomi va 
formulasi 
Molеku
lyar 
massasi 
olingan 
konstantalar 
Kontsе
ntratsiy
asi 
100 
% 
Bеrilga
n 
kontsеn
t 
ratsiya 
ko`ra 
mol 
 
Sintеz qilingan moddaning miqdori va konstantalari 
Sintеz 
qilingan 
moddaning nomi va 
formulasi
 
Moddaning konstantalari
 
Moddaning miqdori 
 
Amalda 
topilgani 
Т
qaynash
 
Adabiyotda 
bеrilgani 
Т
qaynash
 
gr
 
Nazariyaga 
nisbatan 
% 
Ko’rsatmadagiga 
nisbatan
 
% 
 
 
 
 
 
 
 
Laboratoriya ishi №3 
 
 
Аrоmаtik uglеvоdоrоdlаrni sulfоlаsh bo`yichа sintеz (p-tоluоlsulfоkislоtа, sulfаnil kislоtа, 
bеnzоlsulfохlоrid, nаftiоn kislоtаning nаtriyli tuzi, 

-nаftаlinsulfоkislоtа (nаtriyli tuzi), 4-
fеnоlsulfоkislоtа) 
 
Para-toluol sulfokislota 
 
H
3
C-C
6
H
5
 +H
2
SO
4
=CH
3
- C
6
H
4
-SO
3
H+H
2
O 
Reaktivlar: Toluol 50 ml (0,47 mol), Sulfat kislota (p =1,84) 12,6 ml (0,18 mol), 
vodorod xlorid gazi, aktivlantirilgan ko‘mir. 
200 ml sig‘imli yumaloq tubli kolba suv ushlab qoluvchi asbob (suv ajratkich) orqali qaytarma 
sovutgichga ulanib, unga 50 ml toluol, 10 ml konsentrlangan sulfat kislota va qaynatgich solib, 
aralashma 5 soat moy hammomida 160 °C gacha qizdiriladi. Reaksiya natijasidaajratilayotgan suv 
toluol bilan birga bog‘lanib, ularning bug‘i qaytarma sovutgichda kondensatlanib, suv ajratgichga 
qaytib tushadi. Suv ajratgichning pastki qismi to‘lishi bilan uning yuqori qismdagi toluol reaksion 
kolbaga naycha orqali qaytib tushib turadi. Vaqti vaqti bilan suv ajratgichning pastki qismida 
to‘plangan suvni o‘lchovli slindrga quyib turiladi. 5 soatlik qizdirishdan so‘ng odatda, hisoblangan 
miqdordagidan kamroq suv ajraladi. Qizdirishni suv ajralib chiqishi to‘xtaguncha olib borish 
kerak. Qizdirish tamom bo‘lgandan so‘ng reaksion kolbani moy hammomidan olib sovutiladi. 
So‘ngra unga 3 ml suv quyilsa, reaksiya mahsuli kristallana boshlaydi. Kolbadagi toluolni quyib 
olib, kristallangan modda Shotta voronkasida filtrlanadi. Gidrat holidagi touolsulsulfokislota 25- 
30 ml suvda eritilib, unga aktivlantirilgan ko‘mir qo‘shilib qaynatiladi. So‘ngra uni konussimon 
COOH
C
2
H
5
OH
COOC
2
H
5

---

7 
kolbaga filtrlab olib tuzli muzda sovutiladi. Yaxshi sovutilgan eritmaga mo‘rili shkaf ichida 
vodorod xlorid yuboriladi. Hosil bo‘lgan rangsiz kristalli yana Shotta voronkasida filtrlab (agar 
kristall qo‘ng‘ir tusli chiqib qolsa, u yana 1- 2 marta qaytadan kristallantiriladi), kumush nitrat 
tuzining eritmasi bilan xlor ioniga reaksiya bermaguncha yuviladi va o‘yuvchi natriy solingan 
eksikatorda quritiladi. Touolsulsulfokislota 1 molekula suv bilan kristallanadi, uning suyuqlanish 
tempraturasi 104 - 105 °C. Miqdori 10 g.