Ishlabchiqarishda boshqaruv fakulteti «buxgalteriya hisobi va audit» kafedrasi

11-chizma. Balansning tarkibiy qismlari


12-chizma. Balansning aktiv moddalari
Balansning “passiv” moddalariga uning passiv tomonida ko‘rsatiladigan “Ustav kapitali”, “Qo‘shilgan kapital”, “Rezerv kapitali”, “Taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar)”, ”Maqsadli tushum va fondlar”, “Uzoq muddatli qarzlar”, “Uzoq muddatli kreditlar”, “Qisqa muddatli qarzlar”, “Qisqa muddatli kreditlar”, “Kreditorlar” va boshqa manbaalarni va korxona majburiyatlarini kiritish mumkin (13-chizma).

13-chizma. Balansning passiv moddalari
Buxgalteriya balansining aktiv va passiv moddalarining mazmunidan korxona qaysi sohaga tegishli ekanligini bilib olish mumkin. Masalan: sanoat korxonalari balansining aktiv tomonida xom ashyo, tugallanmagan ishlab chiqarish, qurilish korxonalari balansida qurilish materiallari va o‘rnatilmagan jihozlar, savdo korxonalari balansida esa tovar va idishlarni summasini salmog‘i balansning umumiy qiymatida ko‘proq bo‘ladi.

Balans tomonlarining tengligini quyidagi matematik formula bilan izohlash mumkin:

∑Ba₁+∑Ba₂ ═ ∑Bp₁ + ∑Bp₂

Qayerda:

1. ∑Ba₁- balans aktiv tomonining birinchi bo‘limi jami summasi;

2. ∑Ba₂- balans aktiv tomonining ikkinchi bo‘limi jami summasi;

3. ∑Bp₁- balans passiv tomonining birinchi bo‘limi jami summasi;

4. ∑Bp₂- balans passiv tomonining ikkinchi bo‘limi jami summasi.

Buxgalteriya balanslari qaysi paytda va nima maqsadda tuzilishiga ko‘ra boshlang‘ich, joriy, tugatilish, bo’lishish va birlashtirish balanslaridan iborat bo‘ladi (14-chizma).