Ishlab chiqarishda mikroklimat ko’rsatgichlari va ularning gigiyenik me’yorlari

4.5 Ruxsat etilgan yuk ko’tarish va tashishning me’yorlari 
Yukni ortish yoki tushirishga qadar yuk ko’taruvchi vositalarning mustahkam va turg’unligi, 
ularning yuk ko’taruvchanligi, ko’tariladigan yukka muvofiq kelish-kelmasligi, arqon, sim arqon 
va 
himoya to’siqlarining holatini tekshirish lozim. 
Yuklar ko’pincha qoplarda, savatlarda, karton qutilarga, bochkalarda ortib tashiladi. Ortish 
usuli tashiladigan yukka va yuk ko’taradigan mashinalar yoki boshqa vositalarning bor-
yo’qligiga 
bog’liqdir. Qishloq xo’jaligidagi jarohatlarning 35% ga yaqini transportda ish bajarganda sodir 
bo’ladi. Yuklarni qo’lda ortish va tushirish faqat muvaqqat maydonchalarda ruxsat etiladi. 
Bunday 
holda erkaklar qo’li bilan 50 kg, ayollar esa ko’pi bilan 9 kg, 16-18 yoshdagi o’smirlar uchun 
tashiydigan va siljitadigan yukning og’irligi o’g’il bolalar uchun 13 kg, qizlar uchun 7 kg dan 
ortiq 
bo’lmasligi kerak. O’smirlar uchun uzluksiz tashiydigan va siljitadigan yukning miqdori 4,1 kg 
dan 
ko’p bo’lmasligi lozim, 14-15 yoshdagi o’smirlar uchun esa me’yor 2 martagacha kamaytiriladi 
(SQ va MN 0052-96). 
4.6 Ish o’rinlarini tashkillashtirishda ergonomik talablar. 
Ishchilarning sog’lig’ini saqlash, yuqori ish unumiga erishish va o’zini yaxshi his qilishi 
ularning mehnat sharoitini yaxshilanishi va ish joylarini tashkil etishga bog’liq. Turgan va 
o’tirgan 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

hollarda bajariladigan ishlar ergonomika talablari asosida kishi tanasining o’lchamlari 
inobatga 
olingan holda amalga oshiriladi. 
e) 
4.13-rasm. O’rta bo’yli odamni boshqaruv a’zolarini joylashtirish uchun motor maydoniga 
yoyish 
doirasi va ish o’rni 
a) va b) – o’tirgan holatda vertikal va gorizontal teksilikda yoyish doirasi 
c) va d) – tikka turganda vertikal va gorizontal tekislikda yoyish doirasi 
e) – kompyuter operatorinig ish o’rni geometrik o’lchamlari 
1 – tez-tez ishlatiladigan va muhim boshqaruv organlari joylashuvi; 
2 – tez-tez ishlatiladigan va kam muhim bo’lgan boshqaruv organlari; 
3 - kam ishlatiladigan boshqaruv organlari. 
53 
Ishchi yuzaning ko’rsatkichlari kishining kuchi, shaxsiy imkoniyatlarga bog’liq holda 
o’zgaradi va u har xil odamlarda turlichadir. Uzluksiz ish davomida kishining kuch miqdori, 
uning 
ta’sir etish davomiyligiga va chastotasiga teskari proporsionaldir. Yengil ishlarni bajarishda ish 
joylarini o’tirib ishlashga mo’ljallab tashkil qilinadi. Ishchining erkin ko’zg’alishiga zaruriyat 
talab 
qilinmasa, shu bilan birga texnologik jarayonning o’ziga xosligini ifodalovchi o’rta og’irliqdagi 
ishlar ish joyining konstruktsiyasiga bog’liq holda vertikal hamda gorizontal tekisliklarda 
bajariladi. 
Ishda bajarilayotgan operatsiyalar tez va juda tez doira chegarasida va harakatlantiruvchi 
maydonning eng qulay doirasida amalga oshiriladi. Bajariladigan operatsiyalarni bajarilish 
tezligini 
«juda tez» - ikki va undan ortiq operatsiyalar 1 minutda, «tez» 1 minutda ikki operatsiyadan 
kam, 
ammo 1 soatda ikki operatsiyadan ko’p; «kamdan-kam» 1 soatda ikki operatsiyadan ko’p 
bo’lmagan deb qabul qilinadi. Shularga muvofiq axborot va boshqarish pultlarining kanali 
joylashtiriladi. Bundan tashqari ish o’rinlarini ish turiga qarab metall stol, stellaj, qutilar, 
uskuna va 
soz asboblar bilan ta’minlash xavfsiz ishni tashkillashtirishda va samaradorligini oshirishda 
asosiy 
mezonlaridan biri hisoblanadi.