Ishlab chiqarishda havfli zararli holatlar va baxtsiz xodisalar

SANOAT KORXONALARIDA JAROHATLANISH VA KASB KASALLIKLARINI O’RGANISH USULLARI.
Sanoat korxonalarida baxtsiz xodisalarni o’rganish – baxtsiz xodisalarni kelib chiqishiga sabab bo’ladigan omillarini aniqlash, ularni yo’qotish chora-tadbirlarni ko’rishga qaratilgan. Bu ishlar asosan samarali xavfsiz ish usullarini qo’llash, baxtsiz xodisa va kasb kasalliklarining kelib chiqishidan xoli bo’ladigan ish sharoitini tashkil qilish xisobiga amalga oshiriladi.
Baxtsiz xodisalar sabablarini aniqlash uchun asosan ikki usuldan foydalanaladi.
1. Statistik usul. Bu usul sanoat korxonalarida statistik xisobga olingan baxtsiz xodisalar materiallarini chuqur o’rganishga asoslangan. Statistik usul baxtsiz xodisalarni kamaytirish borasida chora-tadbirlar qurish uchun amaliy ma’lumot beradi va sanoatda jarohatlanishni ta’riflovchi chastota koeffitsienti, jarohatning og’irlik koeffitsienti o’rtatcha ko’rsatgichini olish imkoniyatini beradi.
Chastotali koeffitsient (Kch) 1000 ishchi xisobiga ma’lum vaqt davomida sanoat korxonalarida to’g’ri keladigan baxtsiz xodisalarni o’rtacha miqdorini ko’rsatadi. Uni quydagi tenglama orqali aniqlash mumkin:
Kch = H 1000 / P
Bunda: H – ma’lum vaqt ichidagi jarohatlanganlar b/xodisalar soni;
P – shu vaqt ichida korxonada ishlagan ishchilar o’rtacha soni.

Baxtsiz xodisaning og’irlik koeffitsienti (Ko) xar bir jarohatlanish tufayli o’rtacha yo’qotilagan ish kunlari miqdorini ifodalaydi va quydagi tenglama bilan aniqlanadi:

Ko = D / H
Bunda: D – baxtsiz xodisaga uchraganlar tomonidan yo’qotilgan ish kunlari soni;
H – shu davr ichida bo’lgan baxtsiz xodisalar soni.
Korxona shikastlanish darajasi, baxtsiz xodisa asorati 1000 kishi xisobiga quydagi tenglama bilan aniqlanadi: Kd = Kch ^. Ko = D 1000 / P
Guruxlash usuli baxtsiz xodisalarni bir xil sharoitlarda va ayrim belgilari bilan guruxlangan xolda jarohatlanishlarni sodir bo’lish chastotalarni anaiqlash imkoniyatini beradi.
Tapografik usulida ma’lum ish uchastkalarida baxtsiz xodisalarni chastotalari xaqida ko’rgazmali ma’lumot olinadi. Statistik usul asosida shikastlanish ishchi va xizmatchilar orasida qanday taqsimlanganligi baholanadi. Baholashda ishchi yoshi, staji, kasbi jinsi, mutahasisiligi, ish vaqti, ish turi va boshqa omillar e’tiborga olinadi. Statistik usulda aniqlanishicha asosiy baxtsiz xodisalar kechki smenada, kam stajli ishchilar orasida, yoshi katta bo’lganlari orasida(50 %) sodir bo’ladi.
2. Monografik usul. Bu usul baxtsiz xodisa yuz bergan ayrim tsex, uchastka yoki korxona bo’limlari chuqur xar tomonlama o’rganishga asoslangan. Assosiy diqqat-e’tibor texnologik jarayonlarni cheklanishiga, ishlab chiqarishni xavfli loyixalarga va sanitar-gigienik mehnat sharoitiga qaratiladi. Bu korxonada ro’y bergan baxtsiz xodisalar, avariyalar, kasb kasalliklari sabablari aniqlanadi. Korxonada kelib chiqishi mumkin bo’lgan baxtsiz xodisalarni aniqlash imkonini beradi. Bu ma’lumotlar ko’rilayotgan yoki loyixalanayotgan o’xshash korxonalarda aynan xuddi shunday baxtsiz xodisalarni kelib chiqmasligi uchun ogohlantirish va jarayonlarni o’zgartirish, mukamallashtirish chora-tadbirlarni qo’llash borasida ahamiyatli xisoblanadi.