Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti «iqtisodiyot» kafedrasi «Iqtisodiyot nazariyasi» fanidan

Bozor iqtisodiyeti sharoitida O’zbekistonda davlatni boshqarish tamoyillari:

Bozor iqtisodiyoti sharoitida O’zbekiston siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy

mustaqillikka erishishning asosiy tamoyillari Respublika Prezidentining Oliy

Majlisning birinchi majlisidagi ma'ruzasida o’z aksini topgan.

Respublikada siyosiy-ijtimoiy va iqtisodiy mustaqillikka erishishning asosiy

tamoyillari:

1. Demokratiya tamoyili

• 
  insonning o'z hohish irodasini erkin bildirish hamda uni amalga oshirishi;
  
• 
  o'zchilikni ko'pchilikka bo'ysinishi;
  
• 
  barcha fuqarolarning teng huquqliligi;
  
• 
  davlat va jamiyat boshqaruvida qonun ustivorligi;
  
• 
  davlat asosiy organlarini saylanishi, ularni saylovchilar oldida hisob
  

berish;

• 
  tayinlash yo'li bilan shakllanadigan davlat organlarining saylovchi
  

• 
  tashkilotlar oldidagi javobgarligi va boshqalar.
  

2. Iqtisodiy munosabatlarni demokratiyalash tamoyili

• 
  manapollashgan iqtisodiyotdan erkin iqtisodiyotga;
  
• 
  sotsialistik musobaqadan erkin raqobatga;
  
• 
  qat'iy belgilangan narxlardan erkin narxlarga;
  
• 
  davlatlashgan mulkdan hilma-hil mulkchilikka tayangan iqtisodiyotga o'tish;
  

3. Yuksak ma'naviyat tamoyili

• 
  mustaqillik tafakkurini kengroq tushunish, ya'ni:
  
• 
  O’zbekistonning istiqboli va istiqloli haqida ko'proq qayg’urish;
  
• 
  o’zining va o'z xalqini, vatanning qadru qimmati, o'r-nomusini anglab, uni
  
• 
  himoya qilish;
  
• 
  yuksak g’oyalar, yangi kashfiyotlar, niyatlar og'ushida mehnat qilib,
  
• 
  istedodi, bor imkoniyatini, kerak bo'lsa, jonini yurt istiqboli, eliga baxshida
  
• 
  etishidir.
  
• 
  4. Milliy havfsizlikni ta'minlash tamoyili
  
• 
  respublikaning dunyo hamjamiyatiga kirish sur'atlarini tezlashtirish;
  
• 
  turli xalqaro davlat va nodavlat tashkilotlari, birinchi galda BMT, NATO,
  
• 
  Yevropa havfsizlik va hamkorlik tashkiloti ishlarida faol ishtirok etishni ta'minlash.
  

Bir necha yil ilgari, faqat fanning boshqaruvi paydo bo'lganda, uning bir bo'linmas ob'ekti mavjud edi. Vaqt o'tishi bilan, bu ob'ektdan bir nechta narsalar tanlab olindi, bu esa o'z navbatida hayotni bir necha yo'nalishga berdi. Hatto muayyan mamlakat uchun odatiy bo'lgan va uning o'ziga xosligini aks ettiruvchi bunday boshqaruv turlari mavjud.

Boshqarish turlari boshqacha bo'lishi mumkin va ularning soni o'sishda davom etmoqda. Haqiqiy ishlab chiqarishda yangi modellar sinovdan o'tkazilmoqda, mutaxassislar yangi atamalar va ta'riflardan foydalanadilar. Boshqarish turlari turli vazifalarni hal qilish uchun mo'ljallangan boshqaruv faoliyatining alohida yo'nalishlari hisoblanadi.

Boshqarish turlari boshqacha bo'lishi mumkin va ularning soni o'sishda davom etmoqda. Haqiqiy ishlab chiqarishda yangi modellar sinovdan o'tkazilmoqda, mutaxassislar yangi atamalar va ta'riflardan foydalanadilar. Boshqarish turlari turli vazifalarni hal qilish uchun mo'ljallangan boshqaruv faoliyatining alohida yo'nalishlari hisoblanadi.

Boshqarish ob'ektlari uchun tashkiliy, strategik, taktik va operatsion boshqaruv belgilanadi. Tashkiliy boshqaruv tuzilmani yaratish, boshqarish mexanizmi, boshqaruv funktsiyalari majmuasini, qoidalari va standartlarini ishlab chiqishning ildizidir. Strategik menejment dastlabki installyatsiyadan so'ng boshqaruv faoliyatida uzoq muddatli maqsadlarni amalga oshiradi. Kadrlar potensiali, ishlab chiqarishni samarali tashkil etish uchun iste'molchilar ehtiyojlarini qayta yo'naltirish strategik boshqaruvning asosi hisoblanadi. Strategik boshqaruvning turli modellari mavjud. Strategik strategiyaga o'xshash narsalarda taktik boshqaruv strategiyani ishlab chiqishda ishlab chiqilgan. Bunday boshqaruv usullarini tashkil etish darajasi o'rta boshqaruv darajasidir va prognozlash uchun vaqt oralig'i ancha qisqaroq. Operatsion boshqaruv ishlab chiqarish jarayonida yuzaga keladigan muammolarni hal qiladi. Bu ish va resurslarni taqsimlashga, hozirgi vaqtda vazifalarning bajarilishini nazorat qilishga asoslangan.

Funktsional identifikatsiyaga qarab, quyidagi boshqaruv turlari farqlanadi:

1.