|
4. Ishlab chiqarishishga sarflangan materiallarning ustidan nazorat qilish.
Ishlab chiqarishishda materiallarning sarflanishi ustidan nazorat olib borish - bu bir xil mahsulot ishlab chiqarishishda sarflangan materiallarning xaqiqiy sonini ularning meʼyorda koʼrsatilgan soni bilan taqqoslashdir. Bu o’rinda ular oʼrtasidagi farq ortiqcha yoki kam xarajat boʼlishi mumkin. Materiallarning sarflanishi ustidan turli usullar yordamida nazorat olib boriladi: hujjatlashtirish. inventar, partiya boʼyicha bichish va boshqalar.
Birinchi usul yerdamida materialning bir turini ikkinchi tur bilan almashtirilganda vujudga keladigan farq hisobga olinib, talabnoma bilan rasmiylashtiriladi. Ushbu hujjatda materialning meʼyor boʼyicha sarflash soni va almashtirilgan materialning sarflanishi xususida maʼlumotlar koʼrsatilib, ularni taqqoslash natijasida farq aniqlanadi. Materiallar sarflanishini nazorat qilishdagi hujjatlashtirish usulining moxiyati shundan iboratki, bunda materialning sarflanish meʼyoriga qaraganda ortiqcha xarajat yoki iqtisod qilinishiga yo’l qoʼyish materiallar ishlab chiqarishishda sarflanishidan avval aniqlanadi.
Nazorat qilishning partiya-bichish usulida sarflash natijasi materialning xar bir partiyasi boʼyicha aniqlanadi. Buning uchun bichish varaqasi yuritiladi. Unda ishlab chiqarishish topshirigini bajarish uchun berilgan materialning xaqiqatan sarflanganligi koʼrsatiladi. Xar bir bichish varaqasi boʼyicha material sarflash natijasi aniqlanadi.
Inventar usuli boʼyicha material sarflash natijasi hisobot oyi oxirida chiqarishilmay, balki qolgan materialni inventarizatsiya qilish yo’li bilan aniqlanadi.
Sarflangan materialning xaqiqiy soni sexlarda ishlatilmay qolgan materiallarning hisobot oyi boshidagi qoldigʼiga sarflash uchun olingan materialning sonini qo’shib, inventarizatsiya natijasida aniqlangan ishlatilmay qolgan materiallar sonini ayirish yo’li bilan aniqlanadi. Soʼngra sarflangan materialning xaqiqiy soni meʼyordagi son bilan solishtiriladi va oʼrtadagi farq aniqlanadi. Materialning meʼyordagi sarfi ishlab chiqarishilgan mahsulot sonini bitta mahsulotni ishlab chiqarishish uchun belgilangan material meʼyoriga ko’paytirish yo’li bilan aniqlanadi.
Material boyliklaridan toʼgʼri foydalanish maqsadida xar bir korxona zarur boʼlmagan materiallarning bor yoki yo’qligini tekshirib ko’rishi lozim. Soʼngra bu xaqda yuqori tashkilotlarga (vazirlik yeki boshqarmalarga) maʼlum qilinadi. O’z navbatida yuqori tashkilot zarur boʼlmagan materiallarni kirim orderidan mavjud korxonalar oʼrtasida qayta taqsimlaydi. Yuqori tashkilotlar tomonidan qayta taqsimlanmagan materiallarni korxona boshqa tashkilotlarga sotishi mumkin.
Xulosa
Korxonalarda materiallardan tejab-tergab foydalanish bevosita buxgalteriya hisobini tashkil etishga bog’liq bo’lib, uning asosiy maqsadi material harakatini dastlabki hujjatlarda to’g’ri rasmiylashtirish hamda ularning ichki nazoratini ta’minlash, shuningdek, xarajat sifatida sarflashda samarali bo’lgan baholash usullarini qo’llash natijasida mahsulot tannarxini obyektiv tarzda shakllantirish hisoblanadi.
Har qanday sanoat tijorat korxonasining asosiy maqsadi maksimal foyda olishdir. Korxonalarning asosiy vazifalaridan biri ichki va xalqaro bozorlarda barqaror pozitsiyadir. O'tkir raqobat va xaridorlarning ishonchini zabt etish uchun kompaniya bir xil turdagi korxonalar fonida taqsimlanishi kerak. Ma'lumki, xaridor mahsulot sifatiga va uning narxiga qiziqadi. Narxi va pastligi qanchalik yuqori bo'lsa, bu xaridor uchun ko'proq foyda keltiradi. Korxonaning xarajatlari daromadlarning shakllanishiga bevosita ta'sir qiladi. Ishlab chiqarilgan mahsulotning narxi, korxonaga qaraganda ko'proq raqobatdosh, iste'molchilar uchun ko'proq qulay mahsulotlar va bu sezilarli iqtisodiy tasir uning sotishdan.
Shunday qilib, ishlab chiqarish xarajatlari korxona faoliyatini tavsiflovchi muhim ko'rsatkichlardan biridir. Ularning qiymati korxonaning yakuniy natijalariga ta'sir qiladi va uning moliyaviy ahvol. Korxonada rivojlanayotgan xarajatlar darajasi o'z mahsulotlari, iqtisodiy va moliyaviy sohalarida sodir bo'ladigan jarayonlar ta'siri ostida shakllanadi. Shunday qilib, moddiy va mehnat va moliyaviy resurslar va oqilona boshqaruv usullarini ishlab chiqarishda samaraliroq, korxonaning iqtisodiy mexanizmida ishlab chiqarish narxini pasaytirish uchun ko'proq imkoniyatlar mavjud.
Hozirgi kunda tijorat korxonalari ishlab chiqarish xarajatlari va sotishni optimallashtirishga alohida e'tibor qaratmoqda. Buning uchun ishlab chiqarish xarajatlarini muntazam nazorat qilishni talab qiladi. Xarajatlarni boshqarish uchun ma'lumot ulardan foydalangan mahsulot turlari bo'yicha, korxonalar umuman an'anaviy va zamonaviy har xil usullarda amalga oshirilishi mumkin bo'lgan xarajatlarni qo'llash uchun zarur. Bu qancha xarajatlarni aniqlash va ushbu mahsulotning iste'molchisiga olib kelishini aniqlash uchun avval hisob-kitoblarimizning natijasini va qanday xarajatlarni ushbu mahsulot bilan bog'liq va bunday emas. Narxni hisoblash uchun xarajatlarni tanlash orqali ushbu muammoni hal qilish mumkin.
Usulning tanlovi ishlab chiqarish jarayonining xususiyatlariga, uning murakkabligi, qurilishi tugallangan ishlab chiqarilishi, ishlab chiqarilayotgan mahsulot nomenklaturasiga qarab korxona o'z o'rnini egallaydi. Qaysi usul eng oqilona ekanligi tushunish, xarajatlarni hisobga olishning barcha mavjud usullarini tahlil qilish, ularning kuchli va zaif tomonlarini, turli sohalarda foydalanish uchun moslashish.
Do'stlaringiz bilan baham: |
