Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va ta'minot. Reja

Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va ta'minot.


Reja.

1. 
   Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va ta’minot.
   
2. 
   Metrologiya va standartlashtirish bo‘yicha xalqaro tashkilotlar.
   
3. 
   Metrologiya bo‘yicha asosiy atamalar. Yuridik shaxslarning metrologik xizmati.
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar ro’xati
   

1. Ishlab chiqarish va uning tarmoqlarida metrologik xizmat va ta’minot.
O‘lchash informatsiyasiga nafaqat miqdor bo‘yicha talablar, balki sifat bo‘yicha ham talablar qo‘yiladi. Bunga uning (o‘lchashning) aniqligi, ishonchliligi, tan narxi va samaradorligi kabi tavsiflar kiradi.
Bu sifat tavsiflarining barchasining asosida metrologik ta’minot yotadi. Metrologik ta’minotni shunday ta’riflash mumkin:
o‘lchashlar birliligini ta’minlash va talab etilgan aniqlikka erishish uchun zarur bo‘lgan texnikaviy vositalar, tartib va qoidalarning, meyorlarning, ilmiy va tashkiliy asoslarning belgilanishi va tadbiq etilishi.

Ushbu tavsifdan kelib chiqib aytish mumkinki, metrologik ta’minotning vazifasiga quyidagilar yuklatilgan:

-o‘lchash vositalarining ishga yaroqliligini tashkil etish, ta’minlash va tadbiq etish;

-o‘lchashlarni amalga oshirish, uning natijalarini qayta ishlash va tavsiya etish borasidagi meyoriy hujjatlarni ishlab chiqish va tadbiq etish;

-hujjatlarni ekspertizadan o‘tkazish;

-o‘lchash vositalarining davlat sinovlari;

-o‘lchash vositalarining va uslublarining metrologik attestatsiyasi va hokazolar.

Metrologik ta’minotning to‘rtta tashkil etuvchisi mavjuddir:

Ilmiy asosi: metrologiya - o‘lchashlar haqidagi fandir;
Texnikaviy asoslari - kattaliklar birligining davlat etalonlari, kataliklar birligini etalonlardan ishchi vositalarga uzatish, o‘lchash vositalarini yaratish va ishlab chiqishni yo‘lga qo‘yish, o‘lchash vositalarining majburiy davlat sinovlari va ularni bajarish uslublarining metrologik attestatsiyasi, o‘lchash vositalarini ishlab chiqishda, ta’mirlashda va ishlatishda majburiy davlat qiyoslashidan o‘tkazish, modda va materiallarning tarkibi va xossalari bo‘yicha standart namunalarni yaratish, standart ma’lumotnomalar, mahsulotning majburiy davlat sinovlari.
Tashkiliy asosi - davlat va mahkamalardagi metrologik xizmatdan tashkil topgan O‘zbekiston Respublikasi metrologiya xizmati;
Meyoriy-qonuniy asoslari - tegishli respublika qonunlari, davlat standartlari, davlat va tarmoqlarning meyoriy hujjatlari.
Metrologik ta’minotning o‘z oldiga qo‘ygan asosiy maqsadlari:
-mahsulot sifatini, ishlab chiqarish va uni avtomatlashtirishning samaradorligini oshirish;
-detallar va agregatlarning o‘zaro almashuvchanligini ta’minlash;
moddiy boyliklarning va energetik resurslarining hisobini olib borish ishonchliligini ta’minlash;
-atrof-muhitni himoya qilish;
-salomatlikni saqlash va hokazolar.

Metrologik ta’minot darajasi mahsulotning sifatiga bevosita ta’sir qiladi. Bu ta’sir samaradorligini yanada oshirish maqsadida metrologik profilaktika ishlariga va ishlab chiqarishni tayyorlashdagi metrologik ta’minot masalalariga alohida ahamiyat beriladi. Bu esa o‘z vaqtida respublikamizda bozor munosabatlarini yanada chuqurroq shakllanishiga va ishlab chiqarilgan mahsulotlarning eskport imkoniyatini oshirilishiga munosib zamin yaratadi.

Metrologik xizmat – Davlat idoralari va yuridik shaxslar metrologik xizmatlarining tarmoqlari va ularning o‘lchashlar birliligini ta’minlashga yo‘naltirilgan faoliyati.

O‘lchashlar birliligini ta’minlash tizimining tashqi liy asosi davlat metrologik xizmati va yuridik shaxslarning metrolgik xizmatlaridan tashqi l topgan O‘zbekiston Respublikasining metrologik xizmati bo‘ladi.
O‘zstandart Agentligi boshqaradigan davlat metrologik xizmatiga Qoraqalpog‘iston Respublikasidagi, viloyatlardagi va Toshkent shaharidagi davlat metrologik xizmat idoralari kiradi.
Davlat metrologik xizmat idoralari davlat metrologik tekshiruvi va nazoratini, shuningdek qonun hujjatlariga muvofiq faoliyatning boshqa turlarini ham bajaradi.
Davlat metrologik xizmatga O‘zstandart Agentligi rahbarlik qiladi.
O‘zstandart Agentligi nomidan milliy idora vakolatlariga quydagilar kiradi:
– metrologiya sohasida, metrologik faoliyatni hududlararo va tarmoqlararo muvofiqlashtirishda yagona davlat siyosatini amalga oshirish;
– milliy etalonlarni yaratish, tasdiqlash, saqlash va asrash qoidalarini o‘rnatish va ularning xalqaro darajada taqqoslanishini ta’minlash;
– o‘lchashlar vositalariga, metodlariga va natijalariga umumiy metrologik talablarni belgilash;
– davlat metrologik tekshiruvi va nazoratini amalga oshirish;
–metrologik masalalar bo‘yicha meyoriy hujjatlarni, shu jumladan O‘zbekiston Respublikasining barcha hududlarida majburiy kuchga ega bo‘lgan hujjatlarni boshqa davlat boshqaruv idoralari bilan birgalikda qabul qilish;
– metrologiya sohasida ilmiy va muhandis-texnik kadrlarni tayyorlash;
–O‘zbekiston Respublikasining metrologiya sohasida xalqaro shartnomalariga rioya qilinishini tekshirish;
–xalqaro tashqi lotlarning metrologiya masalalari bo‘yicha faoliyatida qatnashish;
–O‘z O‘BTT ning ishini va rivojlanishini, xalqaro o‘lchashlar tizimi va boshqa mamlakatlarning o‘lchashlar tizimlari bilan uyg‘unlashtirishni ta’minlash;
– iste’molchilarning huquqlarini, insonlarning sog‘ligi va xavfsizligini, atrof muhitni va davlat manfaatlarini o‘lchashlar ishonchsiz natijalarining salbiy ta’sirlaridan himoya qilish bo‘yicha tadbirlarni amalga oshirish.
O‘zstandart Agentligi to‘g‘risida Nizom O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 05.08.2004 №373 Qarori bilan tasdiqlangan.
Davlat metrologik xizmatiga quyidagilar ham kiradi:
– Milliy etalonlar markazi;
– Metrologik xizmat Bosh markazi;
– Standart namunalar Bosh markazi;
– Standartlashtirish, metrologiya va sertifikatlashtirish ilmiy-tadqiqot instituti (SMS ITI) Malaka oshirish markazi (MOM) bilan birga;
– sinash va sertifikatlashtirish hududiy markazlarining (SSM) ning metrologik laboratoriyalari;
– standartlashtirish va metrologiya hududiy boshqarmalari (SMB);
– Axborot-ma’lumotnoma markazi.
Milliy etalonlar markazi O‘zbekiston Respublikasi etalon zahirasini rivojlantirish va mukammallashtirish, kattaliklar birliklarining davlat etalonlarini yaratish, saqlash va qo‘llanish bo‘yicha ishlarni olib boradi.

Metrologik xizmat Bosh markazining vazifalari SMS ITI ga yuklatilgan bo‘lib, o‘lchashlar birliligini ta’minlash ilmiy-metodik, texnik-iqtisodiy, tashqi liy, meyoriy asoslarini yaratadi, metrologiya sohasida kadrlar tayyorlash va malaka oshirish ishlarini bajaradi.
Standart namunalar Bosh markazi, buning vazifalari ham SMS ITI ga yuklatilgan, moddalar va materialllar tarkibi va xossalarining standart namunalari davlat xizmatiga ilmiy-metodik rahbarlik qiladi, yuridik shaxslarning standart namunalarini chiqarish va qo‘llanish tartibi bo‘yicha faoliyatlarini muvofiqlashtiradi, mamlakatimizda chiqariladigan davlat standart namunalarini ekspertiza qilish va attestatlashni amalga oshiradi.
Metrologik xizmatlarni ko‘rsatish bo‘yicha Markaz, hududiy SSM ning metrologik laboratoriyalari, hududiy SMB o‘lchashlar birliligini ta’minlash bo‘yicha ishlarni muvofiqlashtiradi, davlat metrologik tekshiruvi va nazorati qo‘llaniladigan sohada metrologik tekshiruv va nazoratni O‘z DSt 8.002:2002 “O‘z O‘DT. Metrologik tekshiruv va nazorat. Asosiy nizomlar” bo‘yicha o‘tkazadi.
Axborot-ma’lumotnoma markazi meyoriy hujjatlar jamg‘armasini saqlaydi va O‘z O‘BTT qatnashchilarini axborotlar bilan ta’minlaydi.