Ishlab chiqarish imkoniyatlarining cheklanganligi, ishlab chiqarish variantlaridan bittasi yoki bir

---

                                  Javoblar: 

2

.Ishlab chiqarish imkoniyatlarining cheklanganligi, ishlab chiqarish variantlaridan bittasi yoki bir 

nechtasini tanlab, qolganlaridan voz kechishni taqozo qiladi. Bir turdagi mahsulotni ishlab chiqarish 

ikkinchi biridan voz kechishni anglatadi. Optimal iqtisodiy tanlovga erishish uchun nafaqat bo'lg'usi 

xarajatlar, balki foydalanilmagan ishlab chiqarish imkoniyatlari ham e'tiborga olinishi lozim. Boshqa 

variantlardan voz kechish natijasida, biz ulardan olinishi mumkin bo'lgan foydadan ham voz kechamiz, 

ya'ni bu boy berilgan imkoniyatlar bo'lib, muqobil (alternativ) xarajatlar ni tashkil etadi. 

3

.

Нима ишлаб чиқариш керак? 

 

Қандай

 

ишлаб чиқариш керак? 

 

Кимга ишлаб чиқариш керак?

 

4

.Iqtisodiyot nazariyasi iqtisodni tahlilning ikki darajasida o'rganadi: mikro va makro. Jarayonda 

mikroiqtisodiy tahlil aniq iqtisodiy birliklar tekshiriladi: alohida tarmoq, aniq firma, ularning faoliyatining 

iqtisodiy ko'rsatkichlari, uy xo'jaligi. Uy xo'jaliklari deganda, odatda, o'z mulkini, daromadlarini baham 

ko'radigan odamlar guruhlari tushuniladi; birgalikda qaror qabul qilish. Uy xo'jaliklari ishlab chiqarish 

omillarini sotadilar va yakuniy mahsulot va xizmatlarni sotib oladilar. Muayyan tarkibiy qismlarni ko'rib 

c

hiqish uchun mikroiqtisodiy tahlil zarur iqtisodiy tizim… U narxlarga, aniq tovarlarni ishlab chiqarish va 

iste'mol qilishga, aniq bozorlar holatiga, resurslarni muqobil maqsadlar o'rtasida taqsimlashga, 

iste'molchilar va firmalarning manfaatlarini o'rganishga, ularning xatti-harakatlarini (xususan, foydaliligi) 

belgilaydigan omillarni tahlil qilishga qaratilgan. Tovarlar va xizmatlar, to'lov qobiliyati). 

Makroiqtisodiy tahlil tadqiqot uchun foydalaniladi milliy iqtisodiyot umuman olganda va uning asosiy 

tarkibiy qismlari (masalan, davlat sektori, kichik biznes), jahon iqtisodiyoti va Davlatlararo munosabatlar. 

Makroiqtisodiyot milliy iqtisodiyotni o'rganadi (yoki jahon iqtisodiyoti) Qanaqasiga yagona tizim… 

Shuning uchun uning predmeti iqtisodiyot tarmoqlari va sohalari, ular o'rtasidagi iqtisodiy aloqalar, xalq 

xo'jaligining rivojlanishi hisoblanadi. Makroiqtisodiyotning predmeti ham shunday hodisa va 

jarayonlardir: iqtisodiy rivojlanish davrlari va davlat byudjeti, bandlik va ishsizlik, valyuta kursi va to'lov 

balansi… Makroiqtisodiy tahlil quyidagi ko'rsatkichlar bilan ishlaydi: yalpi mahsulot

 

(milliy mahsulot), yalpi daromad (milliy daromad), umumiy narx darajasi, stavka iqtisodiy o'sish, umumiy 

iste'mol xarajatlari va jamg'armalari, investitsiyalar dinamikasi va boshqalar.Zamonaviy iqtisodiy 

nazariya milliy iqtisodiyotni ikki o'lchovda (mikro- va makro-) ko'rib chiqayotganligi sababli ikkita 

«ikkilamchi» sub'ektlarni ajratib ko'rsatish mumkin: 1- firmalar va uy xo'jaliklarining faoliyati; 2 

–

 butun 

milliy iqtisodiyot. 

5

.

Mikroiqtisodiyot” fani korxonalar, firmalar va shu kabi mamlakat xalq xo’jaligining quyi bo’g’inidagi 

ob’ektlar faoliyatiga taalluqli fan bo’lganligi uchun, u shu korxonalarda cheklangan resurslardan 

maqsadga muvofiq tarzda foydalangan hold

a kishilar ehtiyoji uchun zarur bo’lgan moddiy ne’matlarni 

ko’paytirishni tashkil etishda muhim rol o’ynaydi.Korxonalar mavjud cheklangan imkoniyatlar sharoitida 

o’z faoliyatlari yo’nalishlarini belgilashda 3 ta asosiy vazifani hal qilishlariga to’g’ri kel

adi. Birinchidan, 

nima ishlab chiqarishi; ikkinchidan, qanday ishlab chiqarishi; uchinchidan, kimga va qancha ishlab 

chiqarishi lozimligini aniqlashi lozim.Xulosa qilib aytish mumkinki, “Mikroiqtisodiyot” fani mamlakat xalq 

xo’jaligini asosiy bo’g’ini bo’l

gan korxonalar faoliyatini tartibga solishda, rivojlantirishda, mamlakat milliy 

boyligini ko’paytirishda, bozor iqtisodiyoti qonuniyatlarini ishlab chiqarishga tadbiq qilishda, mavjud 

iqtisodiy muammolarni bartaraf etishda muhim rol o’ynaydi.

 

6

.Mikroiqtisodiyot 

(yunoncha “mikro” kichik) so’zidan olingan bo’lib, iqtisodiyotning dastlabki hal 

qiluvchi bo’g’ini bo’lgan firma, korxona, mikrofirma, turli xil xalq xo’jaligi sohalaridagi xizmat ishlarini 

---

bajaruvchi xo’jalik va tashkilotlarda bozor qonunlari ta’sirida sodir bo’ladigan iqtisodiy jarayonlar , 

hodisalarni, ularni namoyon bo’lish shart sharoitlarini, oqibatlarini tahlil qiladi va xulosalar 

yasaydi. 

Fanni o’rganishdan maqsad –

 talabalarda zamonaviy bozor iqtisodiyotining ishlashi va rivojlanishining 

ham 

nazariy, ham amaliy tomonlarini o’rgatishdan iborat. U xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning bozor 

sharoitida harakatini tahlil etadi, iqtisodiyotda vujudga keladigan amaliy muammolrni yechish yo’larini 

bartaraf etishda qo’l keladi.

 

Fanning vazifasi 

–

 noyob i

shlab chiqarish resurslarini, iste’mol tovarlarini bozor sharoitida taqsimlash 

tamoyillarini o’rgatish, talab va taklif nazariyasiini korxona faoliyatidagi ahamiyati to’g’risida tushuncha 

berish, raqobatlashgan va raqobatlashmagan bozorlar to’g’risida hamd

a ularda narxni shakllanishi 

bo’yicha bilimga ega bo’lish, bozor strukturasi sharoitida firmalarning harakatini tahlil etish, davlatni 

bozor iqtisodiyotiga aralashuvi va buning oqibatlari to’g’risida tushunchaga ega bo’lish.

 

“Mikroiqtisodiyot” fani barcha iqtisodiy fanlar bilan uzviy bog’langan holda amal qiluvchi fan bo’lib, 

tarmoq iqtisodiyotiga taalluqli bo’lgan fanlar bilan ham aloqada bo’ladi.Bular jumlasiga: “Sanoat 

iqtisodiyoti”, “Qishloq xo’jaligi iqtisodiyoti”, “Fermer xo’jaliklari iqtisodiyoti” ka

bi fanlarni kiritish 

mumkin. 

“Mikroiqtisodiyot” fani matematik usuldan keng foydalanadi. Bunda iqtisodiyotda sodir bo’ladigan 

barcha o’zgarishlarga sabab bo’ladigan omillarni ta’sirini, ularni o’zaro bog’liqligini aniqlashda matematik 

funktsiyalar tuziladi

. Funktsiyalarning mohiyati, o’zgaruvchan miqdorlarning o’zaro bog’liqligini ifoda 

etishdan iborat. Funktsiyaning quydagi 3 xil ko’rinishidan foydalanish mumkin:

 

Algebraik ko’rinishi. Bunda funktsional o’zaro bog’liqlik algebraik formula shaklida yoziladi.

 Masalan, turli 

xildagi istemolchilarning ma’lum turdagi tovarga bo’lgan talabi aniq bo’lsa, shu tovarga bo’lgan jami 

talab miqdorini aniqlash mumkin: 

 

QD = QD1 + QD2 + QD3 

 

Bu usulda ayrim kamchiliklar mavjud, jumladan, yuqoridagi formulaga asosan jami talab miqdorini 

aniqlash mumkin, lekin talab qanday holatda qanchaga o’zgarishi to’g’risida ma’lumot bera olmaydi.

 

Jadval shakldagi funktsiya. Bunda ma’lum tovarga bo’lgan talab va uning bahosi miqdori aniq bo’lsa, ular 

o’rtasidagi funktsional aloqani topish

 mumkin. 

Grafik usuli. Bu usul ikki o’zgaruvchan miqdorning o’zaro aloqasini to’liq ifoda etadi.

 

“Mikroiqtisodiyot” fani ana shu usullardan foydalangan holda korxonalar, aloxida ishlab chiqaruvchi va 

istemolchilar faoliyatini o’rganadi.

 

Mikroiqtisodiyot iq

tisodiy sub’ektlarni ikkiga bo’lib qaraydi –

 

iste’molchilar (uy xo’jaliklari) va ishlab 

chiqaruvchilar (firmalar). Iste’molchining maqsadi –

 

mumkin darajada o’zining ehtiyojlarini maksimal 

darajada qondirish bo’lsa, ishlab chiqaruvchilarning maqsadi –

 foydani yoki boshqa bir faoliyat 

ko’rsatkichlarini maksimallashtirishdan yoki minimallashtirishdan iboratdir.

 

7

.Iqtisodchilаr

 

аvvаlo mа′lum iqtisodiy muаmmogа tааlluqli dаlillаrni аniqlаsh vа to`plаshdаn ish 

boshlаydilаr. Bu jаrаyonni bа′zаn tаvsiflovchi yoki empеrik iqtisodiy fаn dеb аtаshаdi

 

8

.Pozitiv mikroiqtisodiyot real iqtisodiy hodisalarni va ularning aloqadorliklarini o`rganadi. Pozitiv tahlil 

iqtisodiyotdagi hodisalarni tushuntirishni bildirsa, normativ tahlil bular qanday bo`lishi kerak, degan 

savolga javob beradi. AQSH hukumati avtomobillar importiga kvota belgilaydi, deylik. Bunda 

mamlakatda chiqariladigan avtomobillarning narxi, ularning miqdori va sotilishida nima o`zgaradi? Bu 

---

avtomobillardan foydalanuvchilarga va avtomobil sanoatida ishlovchilarg

a qanday ta’sir etadi, degan 

savollar paydo bo`ladi. Bu savollar pozitiv tahlil doirasiga kiradi. Mikroiqtisodiyotda pozitiv tahlil 

markaziy o`rin egallaydi. 

9

.Induksiya va deduksiya usuli. Induksiya nazariyadan amaliyot tomon borishni, yaratilgan nazariyalarni 

kishilarning amaliy hayotida sinab ko‘rishni anglatasa deduksiya amaliyotdan nazariya tomon borishni, 

real hayotdagi ro‘y beradigan hodisa va jarayonlardan nazariyalar yaratishni bildiradi.

 

Analiz va sintez 

–

 kishilar dunyoni bilish jarayonida ishlatadigan, ozaro chambarchas boglangan 

tekshirish usullari. Analiz fikran yoki amalda narsa va hodisani tarkibiy bolaklarga bolish, sintez esa 

mazkur 462bolaklarni fikran yoki amalda bir bu-tun qilib birlashtirish, narsani yaxlit holda tadqiq etishdir. 

10

.Mamlakat iqtisodiyotini tashkil etish va rivojlantirishning strategiyasi, maqsadlari, umumiy tamoyillari 

ifodalangan nazariy qarashlar majmui.