Ишлаб чиқаришнинг метрологик асослари

Savol va topshiriqlar

1. 
   O’lchash nima?
   
2. 
   O’lchamlarning qanday turlari va usullarini bilasiz?
   
3. 
   Кundalik ҳayotingizda va mutaxassisligingizda xos bo’lgan turli o’lchash usullari va turlarini so’zlab bering.
   
4. 
   O’lchash vositasi nima?
   
5. 
   Standart namuna nima?
   
6. 
   O’lchash vositalarining turli-tumanligini nima bilan tushuntirib berasiz?
   
7. 
   O’lchovlarning qanday turlari mavjud?
   
8. 
   O’lchash asboblarining qanday turlarini bilasiz?
   
9. 
   Etalonlarning yaratilishi tarizini gapiring, ular nima uchun maxsus joylarda saylanadi?
   
10. 
    Etalonlarning o’zgarmas qoidaini tushuntiring.
    
11. 
    Qaytaruvchanlik deganda nimani tushunasiz?
    
12. 
    Etalon konstruktiv tuzilishiga qarab qanday turlarga ajratiladi?
    
13. 
    Boshlang’ich, tobe va davlat etalonlarini gapirib bering.
    
14. 
    O’lchashlarning qanday sifat mezonlari mavjud?
    

V BOB. O’LChASh XATOLIКLARI

1. O’lchash xatoliklari haqida umumiy ma’lumotlar

O’lchash xatoliklari turli sabablarga ko’ra turlicha ko’rinishda namoyon bo’lishi mumkin. Bu sabablar qatoriga quyidagilarni kiritishimiz mumkin:

• 
  o’lchash vositasidan foydalanishda uni sozlashdan yoki sozlash darajasini siljishidan kelib chiquvchi sabablar;
  
• 
  o’lchash ob’ektini o’lchash joyiga (pozisiyasiga) o’rnatishdan kelib chiquvchi sabablar;
  
• 
  o’lchash vositalarining zanjirida o’lchash ma’lumotini olish, saqlash, o’zgartirish va tavsiya etish bilan bog’liq sabablar;
  
• 
  o’lchash vositasi va ob’ektiga nisbatan tashqi ta’sirlar (harorat yoki bosimning o’zgarishi, elektr va magnit maydonlarining ta’siri, turli tebranishlar va hokazolar) dan kelib chiquvchi sabablar;
  
• 
  o’lchash ob’ektining xususiyatlaridan kelib chiquvchi sabablar;
  
• 
  operatorning malakasi va holatiga bog’liq sabablar va shu kabilar.
  

O’lchash xatoliklarini kelib chiqish sabablarini tahlil qilishda eng avvalo o’lchash natijasiga salmoqli ta’sir etuvchi omillarni aniqlash lozim bo’ladi.
O’lchash xatoliklari u yoki bu xususiyatiga ko’ra quyida keltirilgan turlarga bo’linadi:

1. 
   O’lchash xatoliklari ifodalanishiga qarab quyidagi turlarga bo’linadi:
   

•