Ишлаб чиљариш омиллари бозори

13.1-rasm. Chekli mehnat daromadliligi grafigi
I- chiziq raqobatlashgan iste’mol bozoridagi firmaning chizig’i (bu yerda firma monopol hokimiyatga ega emas). II chiziq iste’mol bozorida monopol hokimiyatga ega bo’lgan firmaning chizig’i. Monopol hokimiyatga ega bo’lgan firma ko’proq mahsulot sotish uchun tovar narxini tushirishi mumkin. Natijada bo’ladi va ishlab chiqarish hajmi oshishi bilan kamayib boradi. Demak, va chiziqlari pastga yotiq bo’lgani uchun chizig’i pastga tomon yotiq bo’ladi. Agar biz monopol hokimiyatga ega bo’lgan firmaning mehnatni chekli daromadliligini monopol bo’lmagan firmaning mehnatni chekli daromadliligi bilan solishtirsak ,
bu yerda - monopol hokimiyatga ega bo’lgan firmaning mehnatini
chekli daromadliligi; - monopol hokimiyatga ega bo’lmagan raqobatlashuvchi firmaning mehnatini chekli daromadliligi.
Bundan kelib chiqadiki, har qanday ish haqida iste’mol bozorida monopol hokimiyatga ega bo’lgan firma, monopol hokimiyatga ega bo’lmagan firmaga nisbatan kamroq ishchi yollaydi.
Mehnatni chekli daromadliligi dan ishchilarni yollashda foydalanish mumkin. Agar firma o’z foydasini maksimallashtiradigan bo’lsa, u ishchilarni yollashni mehnatni chekli daromadliligi ish haqiga teng bo’lgunga qadar davom ettiradi. , (3)
bu yerda - ish haqi.
Agar bo’lsa, firma qo’shimcha ishchi kuchini yollab, o’z foydasini oshirishi mumkin.
Ushbu shart quyidagi 13.2-rasmda ifodalangan.


13.2-rasm. Raqobatlashgan mehnat bozorida mehnat narxining uning miqdoridan bog’liqligi.
Mehnatga bo’lgan talab chizig’i bilan ustma-ust tushadi. talab chizig’iga ko’ra, mehnat narxi pasaygan sari unga bo’lgan talab ham ortib boradi va aksincha.
Mehnat bozorida ishchi kuchiga talab - bu firmalarning ishchi kuchiga talabidir. Taklif ishchilar tomonidan bo’ladi.
Mehnat bozori raqobatlashgan bo’lgani uchun mehnat narxi bozor tomonidan shakllanadi va unga bozor sub’ektlari ta’sir qila olmaydi (raqobatlashgan iste’mol bozoridagi kabi). Bu barcha ishchilar qaysi firmada ishlashidan qat’iy nazar, bir xil ish haqi oladi va firmalar bu narxni oldindan buyerilgan narx sifatida qabul qiladilar. Shuning uchun ham alohida firma uchun mehnat resurslari taklif chizig’i gorizontal, ya’ni u absolyut elastik.
13.2-rasmda raqobatlashgan mehnat bozoridagi muvozanat nuqta E nuqta bilan ifodalanadi. Muvozanat ish haqi bo’lganda foydani maksimallashtiradigan mehnat resurslari miqdori ga teng bo’ladi. Ishchi chekli unumdorlik nazariyasiga ko’ra, mehnatning to’liq mahsulotini oladi. Shuning uchun firmaning mehnat uchun chekli xarajati ish haqiga teng. ,
bu yerda - firmaning mehnatga bo’lgan chekli xarajati.
Raqobatlashgan mehnat bozorida har bir ishchining ish haqi ga teng bo’lgani uchun, firmaning ishchilarga beradigan umumiy ish haqi xarajatlari to’rtburchak yuziga to’g’ri keladi (13.2-rasm). Ish haqining o’zgarishi ishchi kuchiga bo’lgan talabni o’zgartiradi. Agar ish haqi dan gacha oshsa (13.3-rasm), yollanadigan ishchilar soni dan gacha qisqaradi; agar ish haqi gacha pasaysa, ishdagi ishchilar soni gacha oshadi.
Mehnat bozorida firma foydasini maksimallashtiradigan shart, ya’ni mehnatni chekli daromadliligining ish haqi stavkasiga tengligi iste’mol bozoridagi shartga o’xshashdir.