«Ишлаб чиқариш жараёнларини механизациялаш ва автоматлаштириш» фани маърузаларини ўқитиш технологиялари

6.3.2. BA-420 va BA-430 kontaktsiz tahometrik bloklar
Dizel tirsakli valini aylanishlar chastotasiga proporcional elektr signal olish
uchun hizmat qiladi.  Dastlabki ishlab chiqilgan TE10 teplovozlarida dizel tirsakli
valini aylanishlar chastotasiga proporcional elektr signal olish uchun kontaktsiz
tahometrik bloklar o'rniga tahogeneratorlar o'rnatilgan.  
217

---

Tahogeneratorlarning   bir   necha   kamchiliklari   bo'lib   rostlashda   aniqlikni,
ishonchlilikni va tavsifini doimiyligini ta'minlab bera olmas edi. 
Shuning   uchun   TE10   va   TE116   turdagi   teplovozlarning   keyingi   ishlab
chiqilgan seriyalarida kontaktsiz tahometrik bloklardan foydalanilgan.  
Tahometrik   qurilma   o'z   ichiga:   to'yinuvchi   transformatorlarni   TR1,
kompensaciyalovchi transformatorlarni TR2, to'g’irlash qurilmasini V, (drossel Dr,
kondensator  S  va  R   qarshilikdan   tashkil  topgan)  tekislash   filtrini  olgan(6.13.  -
rasm).
6.13- rasm. BA-420 (a) va BA-430 (b) elektr zanjiri sxemasi
TR1   transformatorining   toroidal   o'zagi   permaloydan   tayyorlangan   bo'lsa,
Tr2   transformator   o'zagi   alsiferdan   tayyorlangan.   Transformator   cho'lg’amlari
epoksidli kompaud bilan quyib izolyaciyalangan. 
SPV sinhron uyg’otgichdan kuchlanish TR1 va TR2 transformatorlarning
ketma   ket   ulangan   moslashgan   birlamchi   cho'lg’amlariga   beriladi.   TR1
218

---

transformatorining ikkinchi cho'lg’amidagi kuchlanishning   U2 o'rtacha qiymati
faqat   manbalovchi   kuchlanishning   chastotasiga   bog’liq   bo'ladi,   chunki   bu
transformatorning o'zagi to'qri to'rtburchak ko'rinishdagi gisterezis halqasiga ega.
Amalda to'yinuvchi transformatorning magnitlanish egri chiziqi gisterezis halqasi
evaziga   ideal   holatdan   oqadi   va  shu   sababli   aylanishlar  chastotasini   o'lchashda
hatoliklar kelib chiqishi mumkin.  
Hatoliklarni kamaytirish  maqsadida  TR2  transformatoridan foydalanilgan.
Bu transformatorning ikkilamchi cho'lg’amlari TR1 transformatorning ikkilamchi
cho'lg’amlari bilan ketma - ket  va qarama - qarshi ulangan. 
6.14-rasm. To’yinuvchi transformatorning ish prinsipi (a) va turli manbalash
chastotasidagi tavsifi (b)
TR2  kompensaciyalovchi  transformatorning   ikkilamchi  cho'lg’amida  hosil
bo'lgan  EYUK,    TR1  transformatorining  ikkilamchi  cho'lg’amida  EYUK  ni
219

---

magnitlash  tokidan  o'zakning  to'yinishida 
 kelib  chiqadigan  o'zgarishlarni
kompensaciyalash uchun  foydalaniladi. 
6.6- jadval. 
Tahometrik blokning tavsifi 
Blok turi
BA-420
BA-430
Manbalanish kuchlanishi, V
110
250
CHastota, Gts
50-150
55-220
Yuklanishning nominal toki , A
1,7
0,75
                                     
BA - 430 turdagi tahometrik blok BA - 420 turdagi tahometrik blokdan
tuzilishi   bo'yicha   ikkilamchi   cho'lg’amidagi   qo'shimcha   induktiv   datchikni
manbalash uchun hizmat qiladigan cho'lg’ami bilan va ko'rsatkichlaribo'yicha farq
qiladi.