Ish va issiqlik miqdori. Termodinamikaning 1-qonuni. Ideal gazlarning issiqlik sig’imi. Qaytar va qaytmas jarayonlar •

Karno sikli va uning ideal gaz uchun foydali ish koeffitsiyenti.
• S. Karno (1796-1832) f.i.k. eng yuqori bo`lgan ideal issiqlik mashinasining sxemasini taklif etdi. Karno yaratgan mashina 2 ta izotermik va 2 ta adiabatik jarayonlardan iborat sikllik mashinadir.


Karno sikli bo`yicha ishlaydigan mashina ideal mashina deyiladi
. Bunday mashinaning f.i.k. isitgich bilan sovitgichlarning haroratiga bog`liq. Mashina f.i.k. ni oshirish isitgich haroratini oshirib, sovitgich haroratini pasaytirish kerak.

.Тermodinamikaning uchinchi qonuni

• Тermodinamikaning uchinchi qonuni entropiyaning absolyut qiymatini aniqlaydi.
• Entropiya tizm holatining shunday funksiyasiki, bu funksiyaning qaytuvchan jarayondagi cheksiz kichik o`zgarishi shu jarayonda kiritilgan cheksiz kichik issiqlik miqdorinining tizim absolyut haroratiga nisbati bilan aniqlanadi.

• 1911 yilda M.Plank Nerst teoremasini takomillashtirib termodinamika III-bosh qonunini quyidagicha ta’rifladi:

• Absolyut nolga yaqinlashishda tizimning entropiyasi ham absolyut nolga intiladi

Gaz molekulalarining o’rtacha tezliklari. Eng ehtimolli tezlik, o’rtacha arifmetik tezlik, o’rtacha kvadratik tezlik. Gaz molekulalarining tezligini o’lchash. Shtern tajribasi.

1920 yilda nemis fizigi Shtern gaz molekulasini tezligini o‘lchash bo‘yicha tajriba o‘tkazdi. Shtern tajribasida qo‘llanilgan qurilma o‘qlari ustma – ust tushadigan tarzda bir – birining ichiga joylashtirilgan ikki A va B silindrdan iborat.

Silindrning o‘qlari (00’) bo‘ylab, platina sim o‘tkazilgan. Simning usti kumush bilan qoplangan. A silindrning radiusi kattaroq B silindrning ichiga joylashtirilib, bu butun sistema havosi so‘rib olingan shisha balon ichiga joylashtiriladi. A silindr devoridan 0,1 mm li tor tirqish ochilib, platina simidan tok o‘tkaziladi. Buning natijasida sim qiziydi va temperaturasi 1200⁰S gacha etkaziladi. Bunda sim sirtidagi kumush parlanib, tirqish orqali o‘tib, A nuqtada oq dog‘ hosil qiladi. So‘ngra A va B silindrlar 1500 chastota bilan aylantiriladi. Bu holda kumush molekulasi polasa hosil qilib tarqaladi. Bu holda kumush atomlari tirqishdan chiqib, tashqi silindr devoriga etib kelgunicha devor biror ΔS masofaga siljib qoladi. Qurilmaning aylanma harakat burchak tezligi –ω , tashqi silindr radiusi – R va ichki silindr radiusi –r ni bilgan holda ΔS =ωRΔt (1) ni topamiz.