Ish. Quvvat. Ish va quvvat birligi

Amc2E
Moddiy nuqta (zarrachaning) to’la yoki relyativistik energiyasini
Emc2
bilan belgilaymiz. Bu holda
A12E2-E1 (5)
moddiy nuqta tinch turganda energiya yoki tinch holatdagi energiyasi
Em0c2 (6)
bo’ladi.
Kinetik energiya zarra harakatiga bog’liq bo’lgan relyativistik energiya qismidir.
(7)
Bajarilgan ishni kinetik energiya ayrimasi ko’rinishda yozish mumkin.
A12Ek2-Ek1 (8)
tinch holatdagi Ye0 va to’la relyativistik energiya Ye va impuls orasidagi munosabat.
E2E02(pc)2 (9)
faqat elamentar zarralar uchungina to’g’ri bo’lmay, moddiy nuqtalar sistemasi uchun ham to’g’ri bo’ladi.
10.8. Potentsial energiya va kuch. Potentsial energiya haqida tushuncha.
Sistemada faqat konservativ va giroskopik kuchlar ta’sir etsa, sistema uchun potentsial (lotincha potentia-imkoniyat so’zidan olingan) energiya tushunchasini tatbiq etish mumkin. Sistemaning ma-terial nuqtalari koordinatala- rini xarakterlovchi biror holatini boshlang’ich (nol) holat deb olamiz.
Sistemaning potetsial energiyasi faqat uning koordinatalari funktsiyasidir. Potentsial energiya qiymati cistemaning qaysi holati boshlang’ich holat uchun qabul qilinishiga bog’liq bo’lib, u bir qiymatli emasdir. SHu sababli, sistemaning ikki holati orasidagi potentsial energiya farqi haqida fikr Yuritiladi. Qaralayotgan va boshlang’ich holat orasidagi potentsial energiya farqi, sistemani qaralayotgan holatdan boshlang’ich holatga o’tishda konservativ uchlar bajargan ishga teng bo’ladi.
Sistema 1 vaziyatdan 2 vaziyatga o’tishini A12 ish , Ep1 va Ep2 potentsial energiyalar orqali
A12Ep1-Ep2 (1)
tenglik yordamida ifodalanadi. Potentsial energiya kamayishi kinetik energiya ortishiga teng ekanidan
Ek2-Ek1Ep1-Ep2 (2)
va bundan
EtEkEp (3)
natijani olamiz.
b) Bir jinsli tortishish maydonida potentsial energiya.
Jismning potentsial energiyasi jism va Yer markazi orasidagi masofaga bog’liq bo’lib, nol sirt deb olingan nuqtadan Yer markazigacha masofaga bog’liq potentsial energiya Ye bilan nol sirtdan h balandlikkacha oralikka bog’liq bo’lgan potentsial enargiyalar yig’indisiga teng bo’ladi.
EpEnhEp0 (4)
qaralayotgan misolimizda EEphA o’rinlidir.
v) Deformatsiya potentsial energiyasi.
Deformatsiyalanmagan holda prujinaning elastik energiyasini nol deb olsak, uning elastik (potentsial) energiyasi
(5)
formula yordamida aniqlanadi.
g) Ikkita moddiy nuqta orasidagi gravitatsion tortishish potentsial energiyasi.
Gravitatsion kuch markaziy kuch bo’lganidan, u konservativ kuchdir va shuning uchun potentsial energiya to’g’risida gap Yurita olamiz.
Odatda cheksiz masofada turuvchi jismlar orasidagi potentsial energiya E0 bo’ladi. SHu shartga ko’ra
(4)
Ikki jism orasidagi o’zaro tortishish kuchiga bog’liq potentsial energiya cheksizlikda EpmaxEp0 bo’lganidan, masofa kamaygan sari energiya maksimal qiymatdan kamayadi yoki u manfiydir.
Potentsial maydonning har bir nuqtasiga bir tomondan jismga ta’sir etuvchi F kuch vektorining biror qiymati mos kelsa, ikkinchi tomondan, jism Ye potetsial energiyasining ham biror qiymati mos keladi. Bundan jismga ta’sir etuvchi kuch bilan uning potentsial energiyasi orasida bog’lanish bo’lishi kerak. SHu bog’lanishni topish uchun jismni kichik S masofaga siljitilgan vaqtda maydon kuchlari bajargan elementar A ishni hisoblaylik. Bu S siljish fazoda ixtiyoriy tanlab olgan S yo’nalish bo’ylab sodir bo’ladi deb qabul qilamiz .
Bu ish quyidagiga teng: