Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a A

Dt 
Aktiv 
Kt 
Dt 
Passiv 
Kt
+ 
_ 
 
----------
+
Yuqorida ko ‘rinib turganidek, har ikkala turdagi  schyotlaming 
ham  debet va  kredit tomonlari  mavjud.  Farq  shundaki,  aktiv  schy- 
otlarning debetida ko‘payish, kredit tomonida esa kamayish aks et- 
tiriladi.  Passiv schyotlarda esa aksincha, debet tom onida kamayish, 
kredit tomonida esa ko‘payish  aks ettiriladi.
M aium ki,  schyotlar  oy  boshiga  ochiladi.  Bu  vaqtda  mablag" 
va  ular  manbalari  mavjud  b o iib ,  ular  oy  boshiga  qoldiq  deb  ata- 
ladi.
Oy  davomida  xo‘jalik  jarayoni  natijasida  m ab lag ia r  va  ular 
manbalari  harakati  (ko‘payishi,  kamayishi)  oborot  deyilib,  ularni 
debet yoki  kredit  tomondaligiga k o ra ,  debet  oborot,  kredit  oborot 
deb  ataladi.
89

---

Aktiv  schyotlarda  debet  oborot  oy  davomida  m ablag iam in g  
kirimini,  kredit  oboroti  esa  m a b la g ia r  oy  davomida  kamayishini 
bildiradi.Passiv  schyotlardagi  debet  oborot  oy  davomida  m ablag‘ 
tashkil  topish  manbasi  kamayishini,  kredit  oborot  esa  oy  davom i­
da gi m anba ko‘payishini bildiradi.
Buxgalteriya  hisobi  schyotlari  doimo  bosh  qoldiq  bilan  bosh- 
lanib,  oxirgi  qoldiq bilan  yakunlanadi.  B a’zi  bir yig‘ib  taqsimlov- 
chi  yoki  tranzit  schyotlarda  bosh  qoldiq  ham,  oxirgi  qoldiq  ham 
boMmaydi.  Chunki  ular  oy  boshiga  ochilib,  oy  oxirida  yopiladi. 
Aktiv  schyotlardagi  oy  oxiriga  qoldiqni  aniqlash  uchun,  oy  boshi­
ga qoldiq summaga debet oborot  summasini  qo‘shib, kredit oborot 
summasini ayirish orqali topiladi:
Dt  oq.  = Dt bq.  +  Dt ob.  -  Kt ob bunda, Dt oq.  -  debet oxirgi 
qoldiq;  Dt bq.  -  debet boshlang‘ich  qoldiq;  Dt ob.  -  debet oborot;
Kt ob. -  kredit  oborot.
Buni  chizma ko‘rimshida quyidagicha aks  ettirish mumkin: