Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a A


  Qanday  m a b la g ia r buxgalteriya  balansiga kirnilm aydi'7



Download 5,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet39/113
Sana14.01.2022
Hajmi5,82 Mb.
#361868
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   113
Bog'liq
Buxgalteriya hisobi nazariyasi [@iqtisodchi kutubxonasi]

7.  Qanday  m a b la g ia r buxgalteriya  balansiga kirnilm aydi'7
86


IV  BOB.  SC H Y O T L A R  T IZ IM I VA
 
IK K IY O Q L A M A   YOZUV
4.1.  Schyotlar tizimi haqida tushuncha
Korxonalar  faoliyati  hisobini  yuritish  zaruriyatida  korxonan­
ing  x o ‘jalik jarayonlari  natijasida  doimo  tarkibiy  va  miqdoriy j i ­
hatdan  o ‘zgarib  boradigan  xo‘jalik   m ab lag la ri  haqida  har  doi­
mo  m a’lumotga  ega  b o iib   turish  talab  etiladi.  Bu  talabni  bajarish 
uchun  esa  x o ‘jalik   m ablaglari  va  ularning  tashkil  topish  man- 
balami  hisobda  guruhlab  borish  va  tezkor  nazorat  o ‘rnatishi  ker­
ak  b o ‘ladi.  Buning  uchun  buxgalteriya  hisobi  elementlaridan  bi- 
ri  schyotlartizimidan  foydalaniladi.  Buxgalteriya hisobida x o ‘jalik 
m ab laglari  va  ularning  tashkil  topish  manbalarining  harakati 
to ‘g ‘risida  m a’lumotga  ega b o lis h   uchun  har  bir  m ablag‘,  manba 
va  xo‘jalik jarayonlari  alohida-alohida  raqam lar bilan  belgilanadi. 
M ablag‘, m anba va xo ‘jalik jarayonlari  uchun  belgilangan  raqam ­
lar buxgalteriya schyotlari  deb yuritiladi.
Buxgalteriya  hisobi  schyotlarining  ikki  tomoni  bo‘lib,  bir  to­
moni «Debet»,  ikkinchi tomoni  tomoni «Kredit»  deb yuritiladi.
Dt 
Kt
Qadimiy  savdo  kitoblarida  schyotning  «Debet»  tomonida  kir- 
im, «Kredit» tom onida chiqim ko‘rsatilgan.  Hozirda ham bu m a’no 
qisman  saqlanib  qolgan.Bu  schyotlar  xo‘jalik  m ablagiari,  ular­
ning tashkil topish  manbalarining harakatini  hisobga olish  ishlarini 
va  ulardan  to ‘g ‘ri  foydalanishni  nazorat  qilishda  ham  qo‘l  ke- 
ladi.  M asalan,  buxgalteriya  hisobi  tizim ida  «Xomashyo  va  ma- 
teriallar»  soLzi  o ‘m ida  -   1010,  «Kassa»  so ‘zi  o ‘rnida  - 5 0 1 0 , 
«Asosiy  ishlab  chiqarish»  so‘zi  o ‘rnida  -   2010,  «Tayyor  mahsu-
8 7


lot»  so ‘zi  o ‘rnida  -  2810  kabi  raqamlardan  foydalaniladi.  Buxgal­
teriya  hisobi  schyotlari  raqami  bir  davlatda  bir  xil  qabul  qilinadi. 
Buxgalteriya  hisobi  schyotlarining  bir  xilligini  ta’minlash  maqsa- 
dida  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Buxgalteriya  Hisobi  M illiy  Stan- 
dartlarining  21-sonli  «X o‘jalik  yurituvchi  subyektlarning  moli- 
yaviy-xo‘jalik  faoliyati  buxgalteriya  hisobi  schyotlar  rejasi  va  uni 
q o lla s h  b o ‘yicha y o ‘riqnoma» nomli  standart qabul  qilingan.  U sh­
bu  standartdagi  schyotlar  y ig ‘indisiga  «Buxgalteriya  hisobi  schy­
otlar  tizimi»  deyiladi.  Schyotlar  tizimi  xo ‘jalik  m ablag‘larini  va 
ularning  tashkil  topish  manbalarini,  xo‘jalik  jarayoni  natijasida 
ularning  tarkibiy,  miqdoriy  va harakat jihatidan  o'zgarib  borishini 
iqtisodiy guruhlash  va doimo tezkor nazorat qilib borishdir.
Korxona  faoliyatida  yoppasiga,  uzluksiz  hisob  qilib  borilar 
ekan,  korxona  barcha  mulkim  o ‘rganib,  ulam ing  xususiyatlarini 
yaxshilab  anglab  yetmoq  kerakdir.  Korxona  mulklari  hisobi  to ‘liq 
yuritilar  ekan,  hisob  ishlarini  osonlashtirish,  oqilona  tashkil  etish 
maqsadida  schyotlar rejasi  ishlab  chiqilgan.  Shum  nazarda tutmoq 
kerakki,  Buxgalteriya  Hisobi  Milliy  Standartining  ishlab  chiqili- 
shi  vah ayo tgatatbiq etilishi zaruriy hoi  bo‘lganidek,  schyotlaming 
yangi  rejasini  ishlab  chiqish  ham  zam r b o lib   qoldi  va  schyotlam­
ing  yangi  rejasi  korxonalar  moliya  x o ‘jalik  faoliyatining  buxgal­
teriya hisobida qo‘llanilib kelmoqda.
Schyotlar rejasi  6  qism  va 9  bo‘limdan  iborat.  Schyotlar rejas- 
ining  qismlari  quyidagilardir:
1-qism.  Uzoq  muddatli  aktivlar
2-qism.  Joriy aktivlar.
3-qism.  Majburiyatlar.
4 -qism.  Xususiy  kapital (mulk).
5 -
qism.  Moliyaviy  natijalami  shakllanishi  va  ishlatilishi.
6-qism.  Balansdan tashqari  schyotlar.
Schyotlar rejasidagi  bo‘limlar quyidagicha nomlangan:
1- 
boMim.  Asosiy  vositalar. nomoddiy va boshqa uzoq m uddat­
li  aktivlar.


2-
 b o iim .  Tovar-moddiy zahiralari.
3-  bo‘lim. Kelgusi davr sarflari vam uddati uzaytirilgan sarflarn- 
ing jo riy  qismi.
4-  bo‘lim.  Olinadigan schyotlar.
5-  b o iim .  Pul  m ab lag iari,  qisqa  muddatli  investitsiyalar  va 
boshqa joriy aktivlar.
7-  b o iim .  Joriy majburiyatlar.
8-  b o iim .  Uzoq muddatli majburiyatlar.
9-
  b o iim .  Kapital  (mulk), foyda va zahiralar.
10- b o iim .  Daromad va  sarflar.
Schyotlar  rejasini  bilish  nafaqat  buxgalterlar,  balki  auditor­
i a l   soliqchilar  qisman  tashqi  foydalanuvchilar  (aksiyadorlar, 
ta’sischilar) uchun ham kerakdir.
Schyotlar ikkiga ajratiladi:
Aktiv  schyotlar -  x o ‘jalik m ablagiarini  aks ettiruvchi  schyot­
lar.
Passiv  schyotlar  -   xo ‘jalik  m ablagiarini  tashkil  topish  man- 
balarini  aks ettiruvchi  schyotlar.

Download 5,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   113




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish