Is va mv zv n I 90 sih vA ra an vD xn a A

1.4.3-chizma. Xo'jalik jarayonlari va hisob siyosatining bog'lanishi
Bundan  xulosa  qilish  mumkinki,  x o ‘jalik  operatsiyalari  ish­
lab  chiqarish  faoliyatini  amalga  oshirish  korxona  m ablaglarining
29

---

harakatidan  iborat  ekan.  X o‘jalik  operatsiyalarini  buxgalteriya hi- 
sobida aks ettirish,  boshqarish  obyekti  haqida kerakli  axborotlarni 
olish  m ablagiardan  samarali  foydalanish  darajasini  baholash  im- 
konini  beradi.  Shuning  uchun  ham  ular  buxgalteriya  hisobining 
asosiy mazmunini  tashkil qiladi.
Iqtisodiyotning  yuksalishi  omillaridan  biri  mulkchilik  shak- 
li turliligiga erishib,  davlat mulkchiligining yagona hukmronligiga 
chek  q o ‘yishdir.  Hozirgi  davrga  kelib  xo‘ja lik   korxonalari,  muas- 
sasalari,  konsern  va  birlashmalari  nafaqat  davlat  mulkiga,  balki 
xususiy,  jam oa,  aksionerlar  mulkiga  ham da  qo ‘shma  korxonalar 
m ulkiga  ham  asoslanmoqda.  Korxonalar  qaysi  mulkchilik  shakli- 
ga asoslanganligi va ularning faoliyat turi, doirasiga k o ‘ra, ulardagi 
x o ‘jalik m ablag‘lari  miqdori ham da hajmi turlicha b o ‘ladi.
Buxgalteriya hisobi korxonalar faoliyatini o ‘rganib, unda sodir 
b o ‘lgan jarayonlar hisobini yuritar ekan, demak, buxgalteriya hiso­
bining obyektlari  aktivlar, majburiyatlar, xususiy kapital, zahiralar, 
daromadlar, xarajatlar, foyda, zararlar va ular harakati bilan bog‘liq 
x o ‘jalik jarayonlari  hisoblanadi.
Buxgalteriya  hisobining  yuqorida  qayd  etilgan  obyektlarini 
quyidagi tarzda guruhlash mumkin:
1.  X o‘jalik m ablag‘lari.
2.  X o‘jalik m ab lag larini tashkil topish manbalari.
3.  X o‘jalik jarayonlari.
X o‘jalik  m ablag‘lari  guruhidagi  hisob  obektlari  tarkibini  qu­
yidagi  chizmada k o ‘rish  mumkin (1  4,4-chizma).
X o‘jalik  m ablag‘larini  yaxshi  o ‘rganish  va  buxgalteriya  hi- 
sobining  yuritishni  osonlantirish  m aqsadida  ular  turkumlanadi. 
X o ‘jalik  m ablag‘lari  turkumlanayotganida  ularning  quyidagi  xu- 
susiyatlarini  e ’tiborga olish zarur:
-   xo'jalik  m ablaglari dan foydalanish xarakteriga ko'ra;
-   x o ‘jalik m ablag‘larini korxona faoliyatida qatnashish xarak­
teriga k o ‘ra.
X o‘jalik  m ablag‘lari  birinchi  xususiyatiga  k o ‘ra  quyidagi  tur- 
larga bo‘linadi:
30

---