Irsiyatni gen va hujayra darajalarida o'zgartirishda foydalaniladigan usullar Reja

Sitoplazmatik irsiyat
Murtak xaltachasidagi tuxum hujayraning sitoplazmasi yashil pegmentli bо‘lsa, undan shakllanadigan о‘simlik ham yashil rangli bо‘ladi.
Agar о‘simlik о‘sish jarayonida, uning biror qismi plastidalardan mahrum bо‘lsa, shu о‘simlikdan hosil bо‘lgan keyingi avlodlar ham u yoki bu darajada albinos bо‘ladi.
Jinsiy hujayralar hosil bо‘lish jarayonida tuxum hujayra о‘simlikka rang beruvchi genlarni yо‘qotib qо‘ysa bunday tuxum hujayradan hosil bо‘lgan organizm 100 foiz albinos bо‘ladi va u yashay olmaydi. Plastid irsiyat nasldan-naslga faqat onalik liniyasi orqali о‘tadi. Shuning uchun agar ona organizm sifatida albinos organizm, ota organizm qanday bо‘lishidan qat’iy nazar olingan avlod hammasi albinos bо‘ladi. Plastid irsiyatni 1908-1909 yillarda K.Korrens va E.Baurlar kashf etgan. Bular albinoslik ximer tabiatiga ega ekanligini aniqlaganlar. Ximera (ximer organizm) deb, ikki xil genotipli tо‘qimalarning qо‘shilishidan, bir xil tо‘qima yoki hujayraning о‘zgarishidan hosil bо‘lgan organizmga aytiladi. Hujayraning biron organoidi о‘zgarsa ham ximera hosil bо‘ladi.
Ximeralar mutatsiya tabiatiga ega bо‘ladi. Bundan tashqari, payvandlash natijasida ham ximeralar xosil bо‘ladi. Bunday ximeralar uch xilga bо‘linadi: