Irrigatsiya va melioratsiya

 
 
Qulfakli hovuzlar.
Chashmalarda to’plangan suv butun yoz bo’yi soylarda 
oqib daralardan chiqar-chiqmas toshloq o’zanlarga singib ketadi. Tog’ oldi 
tumanlarda yashagan dehqonlar ana shu buloq suvlarini bir joyga to’plash va 
ulardan kerakli vaqtda foydalanish maqsadida juda qadim zamonlardayoq daralar 
ichida va tog’ etaklarda kichik-kichik hovuzlar
-kulfakli xovuzlar
qurganlar.
 
Akveduklar
. Relef sharoitining turli-tumanli (vodiydan 

---

37 
tog’li qismgacha) ekanligi, 
kanal va ariqlar qurilishida 
soylar, jarliklar, yo’llar va 
kanallarni kesib o’tishda 
akveduk-lar, akveduk - 
ko’priklar, 
quvurlar 
qurishni talab qilgan. 
2.4.Sug’orish zaruriyat va uning ahamiyati va turlari 
Sug’orish bu
 
suvning oqim xolatidan tuproq namligi xolatiga o’tish 
xolatidir. 
Sug’orishning asosiy mohiyati 
bo’lib, qishloq xo’jalik ekinlari uchun 
kerakli namlikni yetkazib berib, ekinlar uchun zarur bo’lgan tuproqning suv, 
ozuqa, havo va issiqliq rejimlarini xamda sug’oriladigan maydonda maqbul 
mikroiqlim sharoitini ta’minlash va boshqarishdan iboratdir.
Qishloq xo’jalik ekinlarini sug’orishni amalga oshirishda muntazam va bir 
marotabalik sug’orishlarga bo’lish mumkin.
Muntazam ravishda sug’orish
vegetatsiya davrida o’simlikning suvga bo’lgan 
biologik talabini qondiradigan sug’orishga aytiladi. 
Birnchi vegetatsiya yoki saraton suvi
o’ta ma’sulyatili tadbir bo’lib paxta 
xosili taqdirini xal qiladi. Bu suvini gektariga 600-700 m
3 
dan sharbat usulida 
xamda sug’orish vaqtini 12-13 soatdan oshirmaslik yaxshi natija beradi. Buning 
uchun yerni suv qo’yishga yaxshilab tayorlanadi sharbat o’ralari dalani suv kirish 
qismida kovlanib, egat uzunligini 50-60 metrdan ortirmaslik beshamak olib albatta 
xar bir egatni plenka yoki qog’oz bilan tarash egatga suvni teng taqsimlanishiga 
olib keladi. Xar bir suvchi bu masalaga o’ta ma’suliyat bilan yondoshish lozim. 
Chunki bu suvni katta normada bersak g’o’za bachkilashib suv xo’r bo’lib qoladi 

---

38 
natijada kutilgan xosil olinmaydi. Misol uchun agarda egat uzunligini 200 metr 
qilib olsak quyidagi o’nglab bo’lmas salbiy oqibatlarga olib keladi: 
- egatni oxirigacha suv kamida 22-30 soatda yetib boradi va egat uzunligi 
bo’yicha suv bir xilda taqsimlanmaydi; 
-unga berilayotgan suv sarfini ko’paytirish natijasida tuproqni unumdor qatlami 
yuvilib, eroziyaga uchraydi; 
- paynov suvi bilan oson eruvchan nitratli va ammiakli azotning xarakatchan 
formasi, yuvilib ketgan tuproq bilan esa xarakatsiz formasi tashqariga chiqib ketadi 
va tuproqqa berilayotgan mineral o’g’itni 50-60% isrof bo’ladi. 
- Ekologik xolatga o’zini salbiy ta’sirini ko’rsatadi.