ҚИРҚ олтинчи илмий-амалий конференцияси материаллари

1,9 
млрд. 
АҚШ доллари миқдорида маблағлар йўналтирилганлиги алоҳида ўрин 
тутди. Шунингдек, мазкур қарорлар билан 
4,3 млрд. 
АҚШ доллари миқдоридаги 
кредитлар банклар балансидан ЎТТЖ балансига ўтказилди. Натижада 
капитал 
монандлилик кўрсаткичи 
2018 йилга нисбатан 7,9 фоиз бандга ошиб, 2020 йил 
1 январь ҳолатига 
23,5 
фоизни 
(минимал талаб 13%) 
ташкил этди. Ҳукумат 
томонидан давлат улуши мавжуд банкларнинг қўллаб
- 
қувватланиши бошқа 
молиявий барқарорлик кўрсаткичлари динамикасига ҳам ижобий таъсирини 
кўрсатди. 
66
Ўзбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2017 йил 7-февралдаги “Ўзбекистон 
Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги ПФ 4947 сонли Фармони 

---

~ 274 ~ 
Маълумот учун: Банк тизимида капитал монандлиги кўрсаткичи аксарият 
ривожланаётган мамлакатлардагига нисбатан юқори шаклланган бўлиб, мазкур 
кўрсаткич Грузияда 19,2 фоизни, Туркияда 17,7 фоизни, Малайзияда 17,4 фоизни, 
Арманистонда 17,3 фоизни ва Россияда 12,2 фоизни ташкил қилади. 
Ўтган даврда банк тизимидаги ислоҳотлар қуйидаги йўналишларда олиб 
борилди: 
– тижорат банклари капиталлашув даражасини янада ошириш, аҳоли ва 
хўжалик субъектларининг бўш пул маблағларини банк айланмасига кенг кўламда 
жалб этиш асосида уларнинг ресурс базасини мустаҳкамлаш; 
– банк тизимига хорижий сармояларни жалб этиш ва шу орқали замонавий 
илғор корпоратив бошқарув амалиётларини кенг татбиқ этиш имкониятларини 
ошириш мақсадида тижорат банклари устав капиталидаги 15 фоиз улушини 
хорижий инвесторларга сотиш. 

---

~ 275 ~ 
Таъкидлаш керакки, ислоҳотларнинг янги босқичида миллий иқтисодиётда 
бозор механизмлари ва тамойилларини кенг жорий этиш, айниқса, банклар 
ўртасида рақобатни таъминлашга алоҳида эътибор қаратиляпти. Сабаби, рақобат 
бозор иқтисодиётида объектив воқелик бўлиб, бир томондан, тижорат 
банкларининг мижозлар, омонатчилар, инвесторлар ва бошқа молиявий 
ҳамкорлар ўртасидаги ички зарурий ва мақсадли иқтисодий алоқаларни 
“кўринмас қўллар”, яъни талаб ва мезон орқали тартибга солиб турса, иккинчи 
тарафдан, банклар ўртасида хизматлар тури ҳамда сифатини оширишга ва 
баҳосини пасайтиришга катта туртки бўлади. Оддий ҳақиқат шуки, рақобатсиз 
бозорда адолат ҳамда ишончни таъминлаб бўлмайди. У бозорнинг асосий 
механизми ва ёзилмаган қонунидир. 
Ривожланган ва ривожланаётган мамлакатлар банк тизими амалиётига назар 
солсак, айнан бозор тамойиллари ва механизмлари қўлланилиши юқори 
натижалар берганига ишонч ҳосил қиламиз. Хусусан, 2018 йилда тижорат 
банклари жалб қилган молиявий ресурслари таркибида уч йил ва ундан ортиқ 
муддатга сақланадиган маблағлар улуши АҚШда 65,5 фоизни, Буюк Британияда 
54,2, Хитойда 52,3 фоизни ташкил этган. Уч йилгача сақланадиган маблағлар 
ҳажми эса 75 — 80 фоизга етади. Бизнинг фикримизча, бугунги кунда Ўзбекистон 
банк тизими олдида турган асосий йўналишлар сифатида тижорат банклари 
капитали ҳажмини мамлакат ЯИМга нисбатан 10 — 12 фоиз даражасини 
таъминлаш, ресурслар таркибида 3 йил ва ундан ортиқ муддатларга жалб 
этиладиган маблағлар улушини ошириш, тижорат банклари молиявий 
барқарорлиги ва хизматлари сифатини баҳолашда умумэътироф этилган 
замонавий усуллар ва меъёрларни жорий қилишга алоҳида эътибор қаратиш 
лозим. Бундан ташқари, банкларнинг рақобатбардошлик даражасини таъминлаш 
ҳамда илғор банк амалиёти асосида фаолият юритаётган тизимга 
айлантириш, аҳолининг мамлакат банк тизимига ишончини янада мустаҳкамлаш 
ҳам эътибор марказида бўлиши зарур. Ҳаракатлар стратегиясини амалга ошириш 
чоғида микро даражада бозор муносабатлари, яъни иқтисодиётни бошқаришда 
давлат иштироки босқичма-босқич камайтирилади. Айни шу жараёнда тижорат 
банклари ўз фаолиятини юқорида қайд этилган стратегик йўналишлар асосида 
ташкил этиши уларга нисбатан мижозлар ва аҳолининг ишончини 
мустаҳкамлашга хизмат қилади. 
Бир сўз билан айтганда, мамлакатимиз банк тизимида капитал етарлилиги ва 
ликвидлик даражасининг юқорилиги, активлар сифати ва салоҳиятининг ошиши 
ўз навбатида, иқтисодиётда инвестицион фаолликни рағбатлантириш ҳамда чуқур 
таркибий ўзгартиришлар ва инфратузилмани ривожлантириш бўйича 
лойиҳаларни молиялаштириш имкониятларини янада кенгайтиришга мустаҳкам 
замин яратади.