Iqtisodiyoti

Mamlakatimizda paxta xomashyosi ishlab chiqarish 
2016 
2017 
2018 
2019 
G‘o‘za ekilgan maydon, ming ga 
1265,1 1201,2 1108,2 1050,6 
G‘o‘za hosildorligi, sentner/ga 
23,4 
23,8 
20,7 
25,6 
Paxta xomashyosi yalpi hosili, ming tonna 
2959,0 2853,9 2285,6 2691,7 
Manba: O‘zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlari 
Mamlakatimizda 2019-yilda paxta ekin maydoni 1050,6 ming gektarni 
tashkil etgan bo‘lib, 2018-yilga nisbatan 94,8 foizni tashkil etgan. 2019-
yil holatiga g‘o‘za ekilgan maydon mamlakatimiz jami ekin 
maydonining 31,7 foizini tashkil etgan. 2019-yilda 2691,7,0 ming tonna 
paxta xomashyosi yetishtirilgan bo‘lib, 2016-yilga nisbatan 90,9 foizni 
tashkil etgan.

---

465 
2019-yil holatiga paxta xomashyosi ishlab chiqarish bo‘yicha 
Buxoro (320,6 ming tonna), Andijon (258,1 ming tonna), Xorazm 
(257,1 ming tonna) va Qashqadaryo (250,4 ming tonna) viloyatlari 
yuqori ko‘rsatkichlarga ega bo‘lgan bo‘lsa, Samarqand (178,2 ming 
tonna), Surxondaryo (149,7 ming tonna) va Navoiy (89,2 ming tonna) 
viloyatlarida eng past ko‘rsatkich qayd etilgan. G‘o‘za hosildorlik 
darajasi ko‘rsatkichi bo‘yicha Andijon (32,6 sentner/ga), Sirdaryo (30,2 
sentner/ga) va Buxoro (30,0 sentner/ga) viloyatlari yuqori ko‘rsatkichga 
ega bo‘lgan bo‘lsa, Jizzax (22,8 sentner/ga), Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi (21,7 sentner/ga), Surxondaryo (19,9 sentner/ga) va 
Qashqadaryo (18,3 sentner/ga) viloyatlarida eng past ko‘rsatkich qayd 
etilgan.
2020-yil holatiga paxta ekin maydonlarining 908 ming gektari yoki 
88 foizi klasterlar, qolgan 12 foizi esa kooperatsiyalarga birlashgan 
fermerlar hissasiga to‘g‘ri kelmoqda.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 6-martdagi 
“Paxtachilik sohasida bozor tamoyillarini keng joriy etish chora-
tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-4633-sonli qaroriga muvofiq, 2020-yil 
hosilidan boshlab paxta xomashyosiga davlat buyurtmasi va xarid 
narxlarini belgilash amaliyotidan voz kechildi va paxta tolasi 
Respublika tovar-xomashyo birjasida erkin sotilishi belgilab qo‘yildi. 
Amalga oshirilgan ushbu islohot paxta yetishtiruvchilarning moddiy 
manfaatdorligini oshirishi hisobiga tarmoqni intensiv rivojlantirish 
imkonini beradi. 
Hozirgi vaqtda mamlakatimizda paxta tolasini eksport qilishdan 
voz kechib, paxta tolasini toliq o‘zimizda qayta ishlab, uni yuqori 
qo‘shilgan qiymatga ega tayyor mahsulotlarga aylantirgan holda ichki 
va tashqi bozorlarga yetkazib berish bo‘yicha chora-tadbirlar amalga 
oshirilmoqda. Shu orqali mamlakatimizda yangi ish o‘rinlari yaratish, 
paxtachilikni serdaromad sohaga aylantirish, valyuta tushumlarini 
ko‘paytirish maqsad qilib qo‘yilgan.
Mustaqillikning 
ilk 
yillarida 
mamlakatimiz 
aholisining 
kartoshkaga bo‘lgan ehtiyoji to‘liq qondirilmas va shu sababli 
ehtiyojning ma’lum qismi chetdan sotib olingan kartoshka hisobidan 

---

466 
qondirilar edi. Ushbu holatga barham berish va o‘zimizda yetishtirilgan 
kartoshka bilan mamlakatimiz aholisi ehtiyojini to‘liq qondirish borasida 
izchil islohotlar olib borildi. Jumladan, yurtimizda kartoshka seleksiyasi 
va urug‘chiligini rivojlantirishga alohida e’tibor qaratilib, mahalliy 
sharoitlarga mos, yuqori hosilli, kasalliklarga chidamli navlar yaratildi. 
Gollandiyadan ham kartoshkaning yuqori hosilli navlari olib kelib ekildi 
va mahalliy sharoitlarga moslashtirildi. Buning natijasida yurtimizda 
kartoshka yetishtirish hajmi keskin oshdi. 
Mamlakatimizda kartoshka ekin maydoni, hosildorligi va yalpi hosili 
to‘g‘risidagi ma’lumotlar 20.10-jadvalda keltirilgan.
20.10-jadval