Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar

“Iqtisodiyotda axborot-kommunikatsion texnologiyalar va tizimlar” 
-9- 
 
 
Bunda  hisoblash  tizimlarining  ma‘lumotlarga  ishlov  berish  tartiblari 
guruhlashtirishga  tabiiy  holda  ta‘sir  etadi.  SHuning  uchun  hisoblash  tizimining 
ishlash tartibi va foydalanish tartiblarini ajratish olish maqsadga muvofiq boʻladi. 
Foydalanish  tartibi  foydalanuvchi  mehnati  samaradorligini  oshirish  bilan 
bogʻliq boʻlsa, ishlash tartibi asosan hisoblash tizimining ish samaradorligini aniqlab 
beradi.  
Koʻp  hollarda  hisoblash  tizimining  ish  samaradorligi  uning  ishlab  chiqarish 
quvvati bilan  tavsiflanadi. Ishlab  chiqarishga  tizimdagi kiritish-chiqarish qurilmalari 
va  markaziy  prosessorning  hamkorlik  qila  olish  imkoniyatlari    katta  ta‘sir  etadi. 
Bunday  imkoniyat  tizimda  koʻpdasturli  ishlash  tartibidan  foydalanish  imkonini 
beradi.  Bir  nechta  prosessordan  iborat  koʻprosessorli  tizimlar  ham  ishlab  chiqarish 
samaradorligini oshiradi. 
Hisoblash  tizimining  ba‘zi  foydalanish  tartiblarini  koʻrib  chiqamiz.  Ularga 
paketli  ishlov  berish  tartiblarini  kiritish  mumkin  (off-line,  bir  nechta  dasturiy 
mahsulotlarni  guruhlarga  birlashtirish).  Bu  tartib  uchun  xisoblash  tizimining 
samaradorligi va operatorning minimal aralashuvi, ammo natijani kutish uchun katta 
vaqt sarflanishi  xarakterlidir. Natijani  olishni  tezlatish uchun paketli  ishlov  berishda 
tizimning paralel ishlov berish yoki vaqtni chegaralash (kvantlash) deb nomlanuvchi 
ish  tartibidan  foydalanish  mumkin.  Ya‘ni,  guruhdagi  har  bir  amaliy  dasturga  vaqt 
oraligʻi  (kvant)  ajratiladi,  bu  vaqtni  tugashi  bilan  boshqaruv  navbatdagi  dasturga 
uzatiladi.  Bu  esa  butun  paketda  ishlov  berish  tugaguncha  qisqa  dasturlar  boʻyicha 
natijalarni olishga imkon beradi.