Iqtisodiyot va turizm fakulteti iqtisodiyot kafedrasi «korxona iqtisodiyoti» fanidan

jadval

«Textile & Cotton Company» firmasi ishlab chiqilgan mahsulotni sotishrejasi
(mingAQShdol.)

Yil	Eksport		Maxalliybozorga		Jamisotuv		Umumiy savdo
	Bint (5sm)	Bint (10sm)	Bint (5sm)	Bint (10sm)	Bint (5sm)	Bint (10sm)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	1408000 1888000 1920000 1920000 1920000 1920000 1920000 1920000 1920000 1920000	369600 495600 504000 504000 504000 504000 504000 504000 504000 504000	253440 339840 345600 354650 376570 385640 401230 412450 423560 435670	71280 95580 97200 97200 102560 103550 107340 112370 111350 135780	1661440 2227840 2265600 2265600 2235450 2458945 2543200 2653420 2563600 2649200	440880 591180 601200 601200 602350 612200 632720 655780 676340 680200	2102,3 2819,0 2866,8 2866,8 2902,3 2922,5 2945,1 3201,3 3405,8 3567,2

Mahsulot sotish rejasi jadvaldan qo'rinib turibdiki korxona 1 yilda 2102,3mingdollarlikmahsulotsotadi. 3yilgao'tibto'lakuvvatbilanishlayboshlagach2866,8mingdollarlik mahsulotsotadi. Kichik biznes korxonalarni tashkil etishning yana bir samarali tomonishuki,ishlabchiqarishniyo'lgaquyishnatijasidayangiishchiurinlarixosilbo'ladi. «Mediservis» QK qo'rsatkichlarini taxlil kilish shuni qo'rsatadiki, korxonaolingan kredit va u bo'yicha hisoblangan foizlarni 4 - 5 oyda kaytara olishimumkin. Kredit summasi 2431,2 ming AQSh dollariga teng. Foiz stavkasi 13%nitashkiletishikuzdatutilgan.Imtiyozlidavr17oy.

Ma'lumki, ETTB kredit shartlaridan biri bu kichik biznes sub'ektlari kredituchun kredit xajmining 120 foiz miqdoridan kam bo'lmagan garov ta'minotinita'minlashlari lozim. Ushbu investitsiya loyihasi bo'yicha 2917,8 ming AQShdollari miqdoridaquyidagilargarovgaquyilgan:

1. 
   Sotibolinadigan(kredithisobiga)mashinavauskunalar,qiymati-2094,0 ming AQSh dollar. Uni 70 foiz qiymati bilan 14650 ming AQSh dollarimiqdorigagarovgaolingan.
   
2. 
   «Textile & Cotton Company» tomonidan takdim etilgan bank kafolati -700,0mingAQShdollari.
   
3. 
   QK«Pent-uz»tomonidan752,8mingAQShdollarlikkafolat.
   

Umumiyolganda«Mediservis»investitsiyaloyihasiningmazmunitibbiyotdakengqo'laniladigangigoskopikbintvamarliishlabchiqarishniyo'lgaquyishmaqsadidamashinauskunalarniolibkelishvabuninguchunbankdan2431,2 mingAQShdollarimiqdoridakreditolishdaniborat.
«Mediservis» investitsiya loyihasining maqsadi bugungi kunda medetsinaaxvoliniyaxshilash,xizmatqo'rsatishsifatinioshirish,ichkibozornitibbiygigroskopikbintvamarlikabivositalarbilanta'minlashdir.Bundantashkari
«Mediservis»investitsiyaloyihasiniamalgaoshirilishinatijasidatayyormahsulotnieksportkilishvabuningokibatidamamlakatganakdxorijiyvalyutanikiribkelishigaerishishvaboshkalarhamkuzdatutilgan.Xozirgikunda Respublikamizda ishsizlik muammosi asosiy muammolardan biri bo'libhisoblanadi.Kichikbizneskorxonalarningtashkiletilishiozbo'lsadabumuammonixaletilishigaolibkeladi.Bizqo'rayotganloyihabo'yicha51tayangiishchijoylaritashkiletiladi.XozirgikundaRespublikamizdatibbiyotsoxasianchatezsur'atlarbilanrivojlanmokda.Tibbiyotsoxasidaxizmatqo'rsatishning sifati va samaradorligi olib bormokda. Bundan tashkari xozirgikundakuplabkorxonalardatibbiyvositalarishlabchiqarishikengyo'lgaquyilmokda.KichikbiznesinvestitsiyalariniETTBkredittarmog'iorqalikreditlanishi mamlakatimizda bu soxaning rivojlanishiga, uning iktisodiyotimizda tutgan o'rni va ahamiyatining olib borishida muxim ahamiyatkasb etmokda.

«Mediservis»investitsiyaloyihasixayotiyligivasamaradorligitaxlili.

O'zbekistoninvestitsiyasiyosatimavjudmablaglardanvaqtdanvaimkoniyatlardansamaralifoydalanishga,turlixilrisklarni,mavjudshart-sharoitlarni hisobga olgan holda boyliklarni samarali va maqsadga muvofik jalbkilishga va shu yo'l bilan Respublika iktisodiyotini kutarishga, rivojlantirishga,uningjaxoniktisodiyotitizimigakushilishigaqaratilgandir. Bundantashkariinvestitsiyasiyosatibevositaxorijiyinvestitsiyalarningkiribkelishinirag'batlantirishyo'libilankuprokinvestitsiyalarniiktisodiyotningturlisoxalariga, kolaversa ustivor soxalariga jalb kilishiga hamda ulardan okilonafoydalanishga yunaltirilgandir.
XozirdaO'zbekistondashakllanayotganinvestitsiyabozoriinvestitsionloyihalarnichuqurtaxliletishnivabaholashnitaqozoetmokda,bo'larningbarchasiesao'znavbatidamamlakatdagiinvestitsiyafaoliyatiningijtimoiyiktisodiy va siyosiy jarayonlarni chuqur taxlil etishga tayangan holda amalgaoshiriladi.
Har kanday ishlab chiqarishga asoslangan investitsion loyihaning asosiymaqsadi mavjud resurslardan samarali foydalanish orqaliyukori foyda olish vatovarga bo'lgan amaldagi va potentsial talabni qondirishdir. Barcha investitsionloyihalardabozornitaxlilkilish-investitsiyachegarasinianiqlashdakerakliishlabchiqarishda,keraklitexnologiyaniyokijoylashisho'rninianiqlashdamuximahamiyatkasbetadi.
Texnik iktisodiy asoslanishni tayyorlash bu oddiy jarayon emas, balki kengqamrovlikompleksjarayondir.Bozornio'rganuvchimutaxassislarbozornio'rganishdaasosiyvao'rinbosarmahsulotningmiqdorivasifatijixatdan,shuningdekiqtisodiyvaziyatni,aniqlanganmavjudresurslarnivaularningta'minotibo'yichatexnologikvaxududiychegaralarnihisobgaolganholdachuqurtaxlilkilishlarikerak.
Investitsiyaloyihasixayotiyliginitaxlilkilishbevositao'shaloyihabo'yichaamalgaoshiriladiganmonitoringbilanbevositabog'liqdir.Amaliyotdan bizga ma'lumki, karz berilgan paytda rivojlanish istiqboliga egabo'lgankarzoluvchibirnechaoydanso'ngob'ektivvasub'ektivomillarta'siridaqiyinmoliyaviyaxvolgatushibkolishimumkinvanatijadabankkreditiningkaytarilmasligixavfiyuzagakelishi
Shuninguchunmoliyalashtirishga mablag' ajratgan bank karzdorning holatini, loyihaning butunmuddati davomida doimiy ravishda nazorat qilib borishi, o'z vaqtida yuzagakelayotganmuammolardandarakberuvchisignallarnianiqlabberishtalabetiladi. Monitoringda loyihalarni moliyalashtirishga ajratilgan mablag'larning qayyo'sindaishlatilayotganligi,korxonafaoliyatidagio'zgarishlar,faoliyatningqonun-qoidalar doirasida va belgilangan me'yor va tartiblar doirasida ekanligitahliletiladivakorxonafaoliyatidagio'zgarishlargadoirkeraklichoratadbirlarniqo'llashninazardatutadi.Bankmonitoringiningasosiymaqsadiasosiyqarzvaubo'yichahisoblanganfoizlarningo'zvaqtidakaytarilishinita'minlashdir. Respublikamizda bugungi kunda barcha moliyalashtirilayotganloyihalarustidanmonitoringolibborishtizimijoriyetilganbo'lib,bundamonitoringyuritishningyagonaumumiymexanizmiyo'lgaquyilgan.Monitoring-buloyihaningamalgaoshirilishiyuzasidantizimlikuzatuvolibborishdir.Monitoring olib borishda amalga oshirilmokchi bo'lgan loyiha qanday mahsulotishlab chiqarishni ko'zda tutadi, ishlab chiqarish jarayonini boshidan oxirigachakuzatib borish, ishlab chiqarish jarayonining tashkiliy iqtisodiy, ijtimoiy-siyosiyvaekologikjixatdanasoslanishivatashkiletilishikabilargaaloxidae'tiborberiladi. Endi«Mediservis»investitsiyaloyihasibo'yichaloyihaningxayotiyligimuddatinihisoblabchikamiz.Buninguchunquyidagijadvaldanfoydalanamiz.

Xulosa

Harqandayiqtisodiyotniharakatgakeltiruvchivauningtaraqqiyotinita'minlovchiinvestitsiyalargaiqtisodchiolimlartomonidanberilgantariflartahlili uning juda keng tushunchaga ega ekanligini va uni har xil talqin qilishmumkin deganxulosalarnikeltiribchiqaradi.

BugungikundaO'zbekistondainvestitsiya jarayonini moliyalashtirish iqtisodiyotyuksalishidagiahamiyatidankelibchiqib,belgilanganvazifalariningamalgaoshirilishinita'minlashdaxorijiyinvestitsiyalarningalohidao'rintutishiniinobatgaolganholdaularnibarchashakllaribo'yichajalbetishchora-tadbirlarining bajarilish sifatini hamda iqtisodiyotga jalb qilinadigan investitsiya jarayonini baholashda moliyaviy tahlilni amalgaoshirish zarur.
Investitsiya jarayonini baholashda loyihaviy taxlil usullaridan foydalanishnixoyatdamuhimdir.Investitsiya jarayonlarini o'zidashuloyihaqatnashchilarimanfaatlarigata'lluqlibo'lganxarajatvafoydanisbatiniaksettiruvchiko'rsatkichlartiziminitavsiflaydi.
Investitsiya jarayonlarini moliyalashtirish iqtisodiy va moliyaviy ko'rsatkichlarini aniqlashdakelgusixarajat va natijalarni baholash hisob davri mobaynida olib boriladi.Bunda oy, chorak, yil hisob davri bo'lishi mumkin. Investitsiya loyihalarinibaholashda turli davrdagi ko'rsatkichlarni o'zaro aniqlash, ularni boshlang'ichdavrdagi qiymatiga nisbatan diskontlash yo'li bilan amalga oshirilishi lozim.Turli davrdagi xarajatlarni bir hillashtirish uchun kapitalga to'g'ri keladiganfoydanormasininginvestoruchunqulaybo'lganEdiskontlashnormasiishlatiladi.
Jaxon amaliyotida investitsiya jarayoninibaholash usullari ancha oldinishlab chiqilganligi va ularning iqtisodiy hayotda keng qo'llanilayotganliginitasdiqlaydi. Mazkur usullar har kanday investitsiya jarayonining daromadliligini,foydaliligini hamda ularning jalb etuvchanligini aniqlab bera oladi. Lekin ayrimhollarda investitsiya loyihalarini baholashda barcha usullarni qo'llash zaruriyatitug'ilmasligi ham mumkin. Bu usullarning qo'llanilishi tahlil qilinayotgan harbirloyihaningo'zigaxosjihativaxususiyatlariniinobatgaolganholdaamalga oshirishi lozim.
Investitsiya jarayoninitahlil etish nazariyasi umumiy holatda ishonchli vaob'ektiv xulosaga olib keluvchi analiz va sintez usullar va ko'rsatkichlarningmuayyantizimidanfoydalanishniko'zdatutadi.
Xulosa qilib aytadigan bo'lsak har bir investitsion jarayon uning tasnifigako'raqaytarilmasvaunikalloyihadir.Investitsiyalarnibaholashdanfarqlio'laroq O'zbekiston sharoitida investitsiya jarayonlarini moliyalashtirishni aniqlashda iqtisodiyotnimodernizatsiyalashjarayonidaloyihalarnitexniktahlilinibirinchigaldao'tkazish,iqtisodiyotimiznieksportbopmahsulotlarishlabchiqarishstrategiyasidankelibchiqibinvestitsiya jarayonni moliyalshtirishgaqanchaliktalabbo'lishinihisobgaolish,investitsionsamaradorliginianiqlashdamoliyaviy jihatdan loyiha hayotiyligi hamda loyihaga qaratilgan xarajatlar uningfoydalanuvchisi tomonidan qoplanishi, O'zbekiston sharoitida tadbiq etilayotganinvestitsion loyihalar atrof muhitga qanday ta'sir ko'rsatishini e'tiborga olish,loyihanitadbiqetuvchi,uniboshqaruvchitashkilotbelgilanganbiznesrejaasosidaboshqaraolishi,loyihasotsialvamadaniyjihatdanjamiyattomonidantan olinishi, investitsion loyihani amalga oshirish va uning faoliyatini yo'lgaqo'yishxarajatlariganisbatanloyihadanolinadigansamaraundanyuqoribo'lishi va uniqo'lgakiritishda qanday risklarmavjudbo'lishini hisobga olisho'tamuhimdir.Boshqachaqilibaytgandaloyihaniiqtisodiysamaradorliginito'liqhisoblash,loyihanatijalarinitegishlisohavatarmoqlarga,xududiqtisodiyotigata'sirinito'g'rianiqlashdamuhimahamiyatkasbetadi.
Investitsion jarayonlarni moliyalashtirishdan olinadigan daromad kelajak bilan bog'liq, shuning uchunvaqtomiliniinobatgaolishjudahammuhimdir.Investitsiya jarayonlarni moliyalashtirishtanloviinvestitsion oldi fazada amalga oshiriladi va bunda qator loyihalar tarkibidanmuqobilini tanlash muhim rol o'ynaydi. Investitsion qarorni qabul qilish uningmoliyalashtirish qaroribilanbevositabog'liqdir..AsosiymasalaO'zbekistoniqtisodiyotinistrategiyasivasiyosatidankelibchiqqanholdainvestitsionimkoniyatlarniidentifikatsiyasigabog'liqdir.Qanchalik ijtimoiy – iqtisodiy axborot, tabiy resurslar to'g'risidagi axborot aniqvato'g'ribo'lsa,bularnitahliliasosidasintezvaanalizusulibilanmuqobilvariantlarinitanlovinitashkiletishloyihabahosinianiqlashdamuhimrolo'ynaydi.
Investitsion jarayon bahosini aniqlashda safarbar etiladigan investitsion resurslarqiymatinito'g'ribaholashloyihagasafarbaretiladiganresurslarleverajkoeffitsentinianiqbelgilashvata'minlashhamdasoliqto'lovlarikelajaginirealbaholash loyiha bahosini aniqlashda bizning fikrimizcha qo'shimcha mezonlarsifatidainobatgaolinishizarurdir.
Shunita'kidlashjoizkidinamikvastatistikusullardaqo'llaniladiganko'rsatkichlarnialohidaalohidabaholashto'g'rinatijalarbermaydi.Ularbirbirigabog'liqravishdahisobkitobqilinadivaularnatijasidankelibchiqibxulosaqabulqilinadi.O'zbekistoniqtisodiyotisharoitidabugungivaziyatniinobatga olib, integratsiyalashuvni chuqurlashib borishini, qo'shma loyihalarnio'sib borishini, jaxon hamjamiyatini qarz mablag'larini, chet el investitsiyalarinikengayibborishiniinobatgaolib,baholashdaYuNIDOtomonidanqabulqilingandinamikusullardanfoydalanishmaqsadgamuvofiqdir.Lekinbuusullardanfoydalanishloyihalarnibahosinianiqlashdato'liqvaishonchliaxborotdanfoydalanishnitalabetadi.Engmuhiminoaniqliklardarajasinipasaytirishdir.Aniqvanoaniqrisklarnito'liqhisobgaolishdir.Ularnipasaytirishchoratadbirlariniqo'llashdirvainvestitsionloyiharisklariniboshqarishniyo'lgaqo'yishdir.Bizningnazarimizdaloyihalargasafarbaretiladigan investitsiya shakllaridan kelib chiqib risklar tarkibini ilmiy jihatdanasoslashasosiymuammodir.