"iqtisodiyot va menejment "

Tejash 
manbai
deganda, nima hisobidan tejashga erishilgani tushuniladi. Tejash yo`llari 
deganda qanday usulda, qaysi tadbirlarni qo`llab tejashga erishilgani nazarda tutiladi. 
Har bir korxona moddiy resurslarni tejash zahiralariga ega bo`ladi. Zahira 
deganda topilgan yoki topilayotgan, lekin to`liq qo`llanilmagan moddiy resurslardan 
foydalanish imkoniyatlari tushuniladi. Aylanma mablag’lar aylanishini tezlashtirish 
nafaqat korxona uchun, balki butun xalq xo`jaligi uchun ham katta ahamiyat kasb 
etadi. U resurslarning nisbiy ozod qilinishi, ijtiomiy xarajatlarning kamaytirilishiga 
ko`maklashadi va iqtisodiy rejalashtirish sur`atini oshiradi. 
Korxona aylanma mablag’laridan samarali foydalanish uch asosiy ko`rsatkichni 
tavsiflaydi: 
1)
aylanish koeffitsiyenti; 
2)
aylanma mablag’larning yuklanish koeffitsiyenti; 
3)
vositalarning bir marta aylanishi davomiyligi. 
Aylanish koeffitsienti
korxona aylanma mablag’larining ma`lum bir vaqt (yil, 
chorak) davomida amalga oshiruvchi aylanishini tavsiflaydi yoki aylanma 

---

91 
mablag’larning har 1 so`miga to`g’ri keluvchi sotilgan mahsulotlarni ko`rsatadi. U 
quyidagi formula asosida hisoblab topiladi: 
K
a
 = S
m
 : q
a 
Bunda: S
m
–sotilgan mahsulot hajmi, pul o`lchovida; 
q
a
– aylanma mablag’larning o`rtacha qoldiq hajmi, pul o`lchovida
(aylanma mablag’lar me`yoriyi). 
Aylanma mablag’larni yuklanish koeffitsienti 
aylanish koeffitsientiga teskari 
bo`lgan qiymatdir. U sotilgan har 1 so`m mahsulotga sarflangan aylanma 
mablag’larni tavsiflaydi hamda quyidagi formula asosida hisoblab topiladi:
K
yu
 = q