Iqtisodiyot nazariyasining fan sifatida shakllanishi

Hududiy ehtiyoj – bu muayyan hududlarda istiqomat qiluvchi kishilarning birgalikdagi ehtiyoji. Inson muayyan hududda istiqomat qilganliklari sababli, uning ba’zi bir ehtiyojlari mazkur hududda istiqomat qiluvchi barcha insonlarning umumiy ehtiyojlari sifatida namoyon bo’ladi. Masalan, har bir mahalla o’zining guzari, unda joylashgan savdo va maishiy xizmat ko’rsatish shoxobchalari, bolalar bog’chasi, dam olish joylari, istirohat bog’lari va boshqa inshootlarga ehtiyoj sеzadi.
Umumjamiyat ehtiyojlari – bu jamiyat miqyosidagi barcha kishilar uchun umumiy bo’lgan ehtiyoj. Har bir mamlakatning fuqarolari ham barcha uchun umumiy bo’lgan nе’matlarga ehtiyoj sеzadilar. Masalan, mamlakat chеgarasining daxlsizligi, uning mudofaa qobiliyatining mustahkamligi, yurt farovonligi, ijtimoiy-madaniy tadbirlar, huquq-tartibot ishlarining yuqori darajada amalga oshirilishi va boshqalar.

Iqtisodiy jarayonlarni ilmiy bilishning usullari

• Haqiqiy fanning amalda vujudga kelishi faqatgina tadqiqot predmetining shakllanishi bilan emas, shu bilan birga uning bilish usulining qaror topishi bilan ham bog’liqdir. Uslubiyat - bu ilmiy bilishning tamoyillari tizimi, yo’llari, qonun-qoidalari va aniq hadislaridir. Bu ob’ektiv reallikni bilish dialektikasi, mantiqi va nazariyasini o’z ichiga oluvchi bir butun ta’limotdir. Uslubiyat umumilmiy tavsifga ega, lekin har bir fan o’zining predmetidan kelib chiqib, o’zining ilmiy bilish usullariga ega bo’ladi. Shuning uchun uslubiyat umumilmiy va ayni vaqtda xususiy bo’ladi.

Shu bilan birga, iqtisodiyot nazariyasining o’ziga xos tadqiqot usullari ham mavjuddir, ulardan eng muhimi abstraktsiyadir. Iqtisodiy jarayonlarning mohiyati o’zgarishini o’rganishda mikroskoplardan, kimyoviy laboratoriyalardan foydalanib bo’lmaydi, bunda asbtraktsiya kuchidan foydalaniladi.
Ilmiy abstraktsiya usuli – tahlil paytida xalal berishi mumkin bo’lgan ikkinchi darajali narsalar, voqea-hodisalarni fikrdan chetlashtirib, o’rganilayotgan jarayonning asl mohiyatiga e‘tiborni qaratishdir.