Iqtisodiyot nazariyasi” kafedrasi “hozirgi zamon raqobat nazariyalari” fanidan ishchi daftar toshkent – 2019

Maqsadli bozor talablarini qondirish imkoniyatlari Narxlar tobora arzonlashib boradi. Yetuklik bosqichi tovar oborotini maksimallashtirish, bozorni kengayishini davom etishi va absolyut usishi bilan tavsiflanadi. Ishlab chiqarishr va tovar taksimlash tizimida tayyor maxsulot zaxiralari oshib boradi. Bozorda intensiv raqobat xukm suradi. Yangi modifikatsiyali tovarlarni kiritish ularni assortiment guruxini kengaytirish xamda xaridorlarga yangi xizmat kursatish uslublarini kiritish intensiv innovatsiya chora-tadbirlari vositalari orqali amalga oshiriladi.

Maxsulotni yetuklik bosqichida marketingni asosiy strategiyalari bozorni modifikatsiyalash, tovarni modifikatsiyalash va marketing-miksni modifikatsiyalash bo’lib xisoblanadi. Tuyinish davrida bozor va narxlar barkarorlashadi.

Sifatsiz va raqobatga bardosh bermaydigan maxsulotlar bozordan sikib chiqariladi. Tovar sotish sur’atlari tobora pasayadi. Tuyinish davrida firmaning umumiy maqsadi, maxsulotni barcha turlari bo’yicha tulik sotishni tobora oshirib borishni ta’minlashga qaratiladi.

Inqiroz davrida maxsulotning utishi kiyinlashadi, foyda kamayadi, raqiblar maydondan ketadi. Bu bosqich davomida firmaning maqsadi “maxsulot tayerlashni davom ettirishdan iborat” bo’ladi, maxsulotni bozorga yetkazib berishni tuxtatish xakida kat’iy karorga kelgunga kadar undan olish mumkin bo’lgan jami foydani sikib olish uchun shunday qilinadi. Tovarni yashash davri kontseptsiyasi maxsulot assortimentini rejalashtirishda katta axamiyatga egadir.

Raqobatning asosiy quroli bo’lib, talabni shakllantirish va sotishni rag’batlantirish vositalari xizmat qiladi. Asosiy axborotni xaridorlar tovar ishlab chiqaruvchilardan olishadi. Xaridorlarni asosan tovarning iste’mol qiymati qiziqtiradi. Raqobat asosan quyidagi ko`rinishlarda bo’lishi mumkin: tovarlarning xizmatlari bo’yicha, bir xil extiejni qondirishga qaratilgan raqobat, bir xil tovarni xar xil firmalar ishlab chiqarishr orqali bo’ladigan raqobat; yoki bir xil firma tomonidan xar xil modifikatsiyada tovar ishlab chiqarishdir.Narxlar orqali raqobatlashish eng keng tarkalgan.

Xozirgi davrda raqobat o’ziga xos qiyofa kasb etmoqda. Narxlar soxasida raqobat ishlab chiqarishni xarajatlar eng kam bo’ladigan mamlakatlarda yo’lga quyishni talab qiladi.Narx bilan raqobat utmishda erkin bozor raqobati bo’lgan, bozorda bir xil tovarlar xar xil narxlar bilan sotilgan davrlarda paydo bo’lgandi.

Ishlab chiqaruvchi narxni pasaytirish bilan o’z tovarini ajratib kursatishga, unga e’tiborni qaratishga va pirovard natijada o’zi istagan bozor xissasini egallashga erishgan. Xozirgi zamon bozor sharoitlarida narx bilan ochiq raqobat amal qilmaydi, chunki ishlab chiqaruvchilardan biri narxni pasaytirishi bilan uning raqibi xam shu ishni qiladi, bu esa firmaning bozordagi mavqeini o’zgartirmaydi, balki, umuman tarmoqdagi foydaning pasayishiga, asosiy fondlarni yangilash va kengaytirish uchun investitsiyalarning kamayishiga olib keladi. Natijada kutilgan zafar va raqiblarni surib chiqarish urniga kutilmagan xonavayronlik va sinish yuz beradi. Shu sababli sanoat monopoliyalari narxlarni iloji boricha o’zoqrok ushlab turishga, tannarxni xamda marketing xarajatlarini tobora pasaytirib, foydani strategiyasiaytirishga intiladi. Fan-texnika taraqqiyoti yutuqlari tufayli raqobatning narx bilan boglik bo’lmagan usullaridan foydalanishning qulay sharoitlari yuzaga keldi.