Iqtisodiyot nazariyasi” kafedrasi “hozirgi zamon raqobat nazariyalari” fanidan ishchi daftar toshkent – 2019

Atamalarning o’zbek tilida nomlanishi	Atamalarning ingliz tilida nomlanishi	Atamaning rus tilida nomlanishi
Atamaning ma’nosi
Avans	Prepaid expense	Продвижение	biror ish evaziga keyinchalik hisobkitob qilish sharti bilan oldindan beriladigan pul, mahsulot, oziq-ovqat va h.k.
Agentlik operatsiyalari	Agency operations	Агентские операции	bir tomonning topshirig’i bilan kelishilgan hududda ikkinchi (agent) tomon amalga oshiradigan oldi-sotdi bilan bog’liq bo’lgan amaliy va huquqiy harakatlar.
Antimonopol qonunchilik	Antitrust	Антимонопольн ое законодательст во	iqtisodiyotda yakka hukmronlik maqeiga ega bo’lgan biror bir faoliyat turiga qarshi davlatning kurash siyosatidan iborat.
Asosiy kapital	Main capital	Собственный капитал	ishlab chiqarish jarayonida bir necha yil davomida ishtirok etuvchi va o’z qiymatini tayyorlanayotgan mahsulotga qisman o’tkazib boruvchi mehnat vositalaridir
Aylanma kapital	Working capital	Оборотный капитал	xom ashyo materiallar, energetika resurslarida moddiylashgan va bir ishlab chiqarish siklida sarflanuvchi, o’z qiymatini tayyorlangan mahsulotga to’liq ko’chiruvchi kapital.
Auktsion	Auction	Аукцион	«kim oshdi» savdosi, ochiq savdo qilish. bu savdo davomida mahsulotni eng yuqori narx bo’yicha ko’targan xaridor sotib oladi.
Birja kotirovkasi -	Stock quotes	Котировки акций	birjalar orqali sotiladigan mahsulotlar bahosi. har bir birja ularni ma’lum tizimga soladi va chop etadi.
Bozor segmenti.	Market segmentation	Сегмент рынка	bozorda savdo-sotiqning shartsharoitiga qarab ko’pgina

			bo’g’inlarga ajratishidir
Bozor kon’yukturasi	Market conditions	Конъюнктура Рынка	ayrim bozorlarda muayyan xolatlarning mavjudligi. bozor kon’yukturasi muayyan davrdagi bozor holati, bozorda muvozanatning mavjudligi yoki bo’zilganligi bilan xarakterlanadi
Devalvatsiya	Devaluation	Девальвация	mamlakat savdo to’lov balansining keskin yomonlashuvi, valyuta rezervining holdan toyishi, xalqaro valyuta bozorida milliy valyuta kursining pasayishi bilan bog’liq holda milliy pul birligi qiymatining rasmiy ravishda pasaytirilishi.
Dividend	Dividend	Дивиденд	aktsioner, aktsiya egasining daromadi ; aktsionerlik jamiyati foydasining bir qismi.
Dotatsiya	Subsidy	Дотаця	tashqilot, korxonalarga davlat tomonidan beriladigan yordam puli, moddiy yordam, qo’shimcha to’lov. asosan zararni qoplash va boshqa maqsadlar uchun ishlatiladi.
Integratsiya	Integration	Интеграция	mustaqil xo’jalik faoliyatining milliy, mintaqa va xalqaro miqyosda o’zaro qo’shilib yaxlit xo’jalik tizimini tashqil etishi.
Innovatsiya	Innovation	Новаторство	yangilikni joriy qilish, fan-texnika yutuqlarini boshqarish va tashqil qilish sohasidagi yangiliklar majmui.
Iste’mol savati	Consumer basket	Потребительска я корзина	muayyan oziq-ovqat, sanoat mollari va xizmatlarning tirikchilikni ta’minlash uchun yetarli bo’lgan miqdori.
Ish kuchining xalqaro migratsiyasi	International labor migration	Международная трудовая миграция	mehnat resurslarining ancha qo’lay sharoitda ish bilan ta’minlanishi maqsadida bir mamlakatdan

			boshqasiga ko’chib o’tishini bildiradi.
Ipoteka	Mortgage	Ипотека	qarz, kredit olish uchun biror-bir muayyan ko’chmas mulkni (er, imorat va hokazo) garovga qo’yish.
Iqtisodiy resurslar	Economic resources	Экономические ресурсы	tabiiy, insoniy, moddiy, moliyaviy va intellektual resurslardan iborat.
Kalqo’lyatsiya	Calculation	Калькуляция	mahsulotning o’lchov birligini yoki bajarilgan ishning tannarxini hisoblash.
Kliring	Clearing	Клиринг	tozalash, ravshanlashtirish)-o’zaro talab va majburiyatlarni hisobga olib, amalga oshiriladigan naqd pulsizhisob-kitob tizimi. mamlakat ichidagi k. banklar o’rtasidagi to’lovlarni, naqd pulsiz hisobkitoblarni o’z ichiga oladi. xalqaro hisob-kitoblarda k. kelishuvlar (kliring kelishuvlari, valyuta k.) ko’rinishida amalga oshiriladi. davlatlararo o’zaro qarzlarini tilla va valyutaga o’tkazmasdan savdo-sotiq talablariga ko’ra amalga oshiradilar. masalan, paxta tolasi o’rniga uning qiymatiga teng miqdorda mashina, asbobuskuna olish.
Konsortsium	Consortium	Консорциум	korxonalarning vaqtincha tashqil etilgan birlashmalari, ular odatda moliyaviy ishlar yuzasidan tashqil etiladi. unda davlat, banklar, moliyaviy muassasalar, yirik firmalar eshtirok etadi.
Kontsern	Concern	Концерн	ishlab chiqarish diversifikatsiyasi asosida tarkib topadigan yirik, ko’p tarmoqli korporatsiya. ular asta-sekin sanoat monopoliyasining yetakchi shakliga aylanadi.

Monopoliya	Monopoly	Монополия	yakkahokimlik; 2) ishlab chiqarishni markazlashtirish oqibatida yuzaga keladigan katta birlashma (kartel, sindikat, trest, kontsern, konsortsium konglometrat va shu kabilar). ushbu birlashma o’z ichiga ishlab chiqarishni, xizmat kursatishni, mahsulot sotishning ko’p qismini mujassamlashtiradi, shu sohada o’zini hukmron mavqeini o’rnatadi.
Monopoliyadan chiqarish	Demonopolisatio n	Демонополизац ия	davlat tomonidan tarmoq bozorida raqobat munosabatlarini rivojlantirishga ko’maklashuvchi tartib-qoidalarini joriy etilishi.
Baxo	Cost of	Цена	baho - tovar qiymatining pulda aks etishi, bozor iqtisodiyotiga asoslangan jamiyat xo’jalik mexanizmida amal qiluvchi iqtisodiy dastak. n. faqat tannarxga emas, balki talab va taklif, shuningdek tovarning ijtimoiy foydaliligi, sifati va boshqa tovarlar o’rnini bosa olishi, muomaladagi pulning xarid qobiliyatiga ham bog’liq.
Pul tizimi	Structure of money	Денежная система	tovar muomilasining rivojlanishining natijasi bo’lib, davlatlar tomonidan qonunchilik asosida mamlakatda pul muomalasini tashqil etish.
Protektsionizm	Protectionism	протекционизм	milliy iqtisodiyotni boshqa davlatlar bilan bo’ladigan raqobatdan bojxona to’siqlarini joriy qilish, mamlakatga chet el tovarlari, xizmat turlari va kapitallarini kirib kelishini cheklash yo’li bilan himoya qilish va saqlashga yo’naltirilgan.
Raqobat	Competition	Сооперничество	yuqori foyda olish maqsadida mahsulotni ishlab chiqarish va sotish

			uchun ishlab chiqaruvchilar o’rtasidagi kurash
Reklama	Advertising	Реклама	tovar yoki kursatiladigan xizmat to’g’risidagi xolis axborot, ularni ko’proq sotish maqsadida xaridorlarga ularning xossalari, afzalliklari va sotib olish shartlarini yetkazish. r. maxsus firmalar orqali amalga oshiriladi va yuqori daromad manbaihisoblanadi.
Savdo agenti	Trading agent	Торговый агент	bir yoki bir qancha korxonalar tovarlarini shartnoma asosida sotadigan vaqil
Tarif stavkasi	Tariff rate	Тарифная ставка	tegishli ish toifasiga ega bo’lgan ishchining mehnatiga to’lanadigan haq miqdorini belgilab beradi.
Tovar belgisi	Trademark	Торговая марка	muayyan firma tovarlariga qo’yiladigan belgi. tb (savdo markasi) faqat ma’lum firmaga tegishli bo’ladi va uni boshqa firmalar o’z tovarlariga qo’yaolmaydilar
Franchayza	Franchisee	Франшиза	foydalanish uchun tayyor korxona, firma yoki mashhur firma mahsulotining savdo markasidan foydalanilgan holda amalga oshiriluvchi biznes yuritish usuli.
Fyuchers operatsiyalari	Futures transactions	Операции Фючерс	birjalarda amalga oshiriladigan savdo-sotiq operatsiyalari. bu operatsiyalar shartnoma tuzilganidan so’ng ishlab chiqariladigan yoki yetishtirib beriladigan mahsulotlar bo’yicha amalga oshiriladi. odatda, ushbu shartnoma tuzilgandan so’ng buyurtmachi bajaruvchiga avans tariqasida ma’lum summani o’tkazib beradi.
Embargo	Embargo	Эмбарго	chet el tovarlarini kiritish yoki chiqarish, olib chiqib ketishni davlat tomonidan ta’qiqlash yoki chet davlatga qarashli mulkni vaqtincha to’xtatib turish, ta’qiqlash.
Emissiya	Emission	Эмиссия	muomalaga bank biletlari, pul va qimmatbaho qog’ozlarni chiqarish, davlatning emissiya banklari tomonidan amalga oshiriladi. e. asosan davlat byudjetidagi kamomadni to’ldirish, izdan chiqqan pul muomalasini tiklash maqsadida o’tkaziladi.

Yaxshiyeva M.T.

HOZIRGI ZAMON RAQOBAT NAZARIYALARI

fanidan

Ishchi daftar

Toshkent: Iqtisodiyot, 2019 yil, 244 bet.

1

^ Shavkat Mirziyoyеv. Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kеrak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasining kеngaytirilgan majlisidagi ma'ruzasi // Xalq so’zi, 2017 yil 16 yanvar.

2

^ “O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasi to‘g‘risida” O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi PF-4947-son Farmoni.

3

^ Язык бизнеса. Термины. Под ред. В.А.Чжена. Т.: ИПК «Шарк», 1995, с.216.

4

^ Alimov R.O., Rasulev A.F., Qodirov A.M. “O’zbekiston iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirish muammolari: nazariya va amaliyot”. Monografiya. T.:CONSAUDITINFORM - NASHR, 2006. – 438 b.

5

^ Шодмонов Ш.Ш., Ғафуров У.В. Иқтисодиёт назарияси. – Т.: «Молия», 2005, 159-б.

6

^ Economics : principles, problems, and policies / Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue.– 17th ed. 399-416p.

7

^ Department of food trade and business management: “Principles of Economics” “Bapatla” 2011y. 65p.

8

^ Economics : principles, problems, and policies / Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue.– 17th ed. 399-416p.

9

^ Қаралсин: Экономическая теория: Учебник. – Изд. испр. и доп./ Под общ. ред. акад. В.И.Видяпина и др. – М.: ИНФРА-М, 2005, с.120; Шишкин А.Ф. Экономическая теория: Учебное пособие для вузов. 2-е изд. Кн.1. – М.: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 1996, с.608.

10

^ Экономическая теория: Учебник для вузов // Колл. авт.: К.Абдурахманов и др./ Т.: «Шарк», 1999, с.110-111.

11

^ Blaug, M. 1962.Economic theory in retrospect.Chicago: Richard D. Irwin; 5th edn. Cambridge: Cambridge University Press 1996 315p.

12

^ Blaug, M. 1962.Economic theory in retrospect.Chicago: Richard D. Irwin; 5th edn. Cambridge: Cambridge University Press 1996 299-302p.

13

^ Абдуллаев Ё. Бозор иқтисодиёти асослари: 100 савол ва жавоб. – Т.: «Меҳнат», 1997, 57-58-б.

14

^ Alimov R.O., Rasulev A.F., Qodirov A.M. “O’zbekiston iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirish muammolari: nazariya va amaliyot”. Monografiya. T.:CONSAUDITINFORM - NASHR, 2006. – 316 b.

15

^ Портер М. Международная конкуренция: конкурентные преимущества стран. М.: /пер. с анг. – Международные отношение, 1993, с.224.

16

^ Taranuxa Yu.V. «Konko’rentsiya i konko’rentnaya strategiya». Uchebnoe posobie. M6 2008. – 270 s.

17

^ Porter, M. E. The Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance. NY: Free Press, 2010.

18

^ Каримов И А. Асосий вазифамиз ватанимиз тараққиёти ва ҳалқнинг фаровонлигини янада юксалтиришдир. Т. Ўзбекистон, 2010, 59 б.

19

^ Портер М. Международная конкуренция. – Москва: Международные отношения, 2005. – 859 с.

20

^ Портер М. Международная конкуренция. – Москва: Международные отношения, 2005. – 859 с.

21

^ O`zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari to`plami, 2017y. 33-son, 863 modda.

22

^ Porter, M. E. (1990). The competitive advantage of nations. Harvard business review, 68(2), 73-93.

23

^ Porter, M. E. The Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance. NY: Free Press, 2010.

24

^ Porter, M. E. The Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance. NY: Free Press, 2010.

25

^ Маршалл А. Принципн экономической науки. - М.: Прогресс, 1993, Т. 2. С. 310.

26

^ “The General Theory of Employment, Interest, and Money” John Maynard Keynes 194p. ²⁶ Manba mualliflar tomonidan tuzilgan.

27

^ Shodmonov Sh.Sh., G’ofurov U.V. Iqtisodiyot nazariyasi. Darslik. – T.: IQTISOD-MOLIYA, 2010. – 728 b ²⁸ “Yoshlarga oid davlat siyosati samaradorligini oshirish va O’zbekiston yoshlar ittifoqi faoliyatini qo`llab-quvvatlash to’g’risida”gi O’zbekiston Respublikasi prezidentining farmoni № ПФ -5106, 5-iyul 2017.

28

^ Ш.Ш.Шодмонов, У.Б. Faфурoв “Икдисодиёт назарияси”. Дарслик «Iqtisod-moliya» 2010. 235-249 б.

29

^ Economics : principles, problems, and policies / Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue.– 17th ed. 399-416p.

30

^ Shodmonov Sh.Sh., G’ofurov U.V. Iqtisodiyot nazariyasi. Darslik. – T.: IQTISOD-MOLIYA, 2010. – 255 b.

31

^ Портер М. Коякуренция.: Пер. с англ. - М.: Издательский дом "Вильямс", 2002. С. 176.

32

^ Samuel L. Hayes, A. Michael Spence, David van Praag Marks “Competition in the Investment Banking Industry ” Harvard University Press May 1983 y. 106-109 p.

33

^ Statisticheskiy yejegodnik regionov Uzbekistana. 2015. –T.: Goskomstat Uzbekistana. 2015. - 130 str.

34

^ . Портер М.Э. Конкуренция.: Пер. с англ. - М: Издат. дом "Виль-ямс", 2002. С. 207

35

^ Statisticheskoe obozrenie Uzbekistana. 2008-2015. Uzbekistan v sifrax. 2015. – T.:, Goskomstat Uzbekistana 2015.

– 188 str

36

^ Gorbunov A. Natsionalnaya konkurentosposobnost. – M.: «Ankil», 2010. – 256 s

37

^ Gorbunov A. Natsionalnaya konkurentosposobnost. – M.: «Ankil», 2010. – 256 s

38

^ Yusupova N.M., Maxmudov Ye.A. Davlatning investisiya siyosati ...- T., 2006,31 b .

39

^ . Gorbunov A. Natsionalnaya konko’rentosposobnost. – M.: «Ankil», 2010. – 256 s.

40

^ Lamben J.J. 1996. “Strategy marketing European perspective” 589p.

41

^ Taranuxa Yu.V. «Konko’rentsiya i konko’rentnaya strategiya». Uchebnoe posobie. M6 2008. – 270 s.

42

^ Porter, M. E. The Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance. NY: Free Press, 2010.

43

^ Ш.Ш.Шодмонов, У.Б. Faфурoв “Икдисодиёт назарияси”. Дарслик «Iqtisod-moliya» 2010. 196-212 б

44

^ Economics : principles, problems, and policies / Campbell R. McConnell, Stanley L. Brue.– 17th ed. 399-416p.

45

^ www.lex.uz O’zbekiston respublikasining qonun hujjatlar to’plami “Raqobat to’g’risida”gi qonun, 2012 yil 6 yanvar

46

^ www.lex.uzO’zR VMning 1997 yil 31 martdagi «O’zbekiston Respublikasining Tovar bozorlarida monopolistik faoliyatni cheklash va raqobat to’g’risida»gi Qonuni

47

^ Alimov R.O., Rasulev A.F., Qodirov A.M. “O’zbekiston iqtisodiyotining raqobatbardoshligini oshirish muammolari: nazariya va amaliyot”. Monografiya. T.:CONSAUDITINFORM - NASHR, 2006. – 438 b.

48

^ O‘zbekiston iqtisodiyotining raqobatdoshligini oshirish muammolari:nazariya va amaliyot/ mualliflar jamoasi:R.Alimov, A.Rasulev, A.Qodirov va boshq. –T.:Konsauditinform-Nashr. 2006,14-b

49

^ Манба: Халқ сўзи, №28,10.02.2004 й

50

^ O‘zbekiston: jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, innovatsion taraqqiyot va milliy iqtisodiyot raqobatbardoshligini oshirish /O‘zR FA Iqtisodiyot instituti; A.F.Rasulevning tahriri ostida, - T.: KONSAUDITINFORM-NASHR, 2011. 6b.

51

^ Saidov K.S., Seytmuratov R.A., boshq. Sotsial iqtisodiyot. - T.: “O’ZBEKISTON”, 2006. 92 b.

52

^ Rubin Yu.B. Konkurentsiya: Uporyadochennoe vzaimodeystvie v professionalnom biznese. – M.: Market DS, 2010. – 464 s