«iqtisodiyot nazariyasi» fanidan

2. Iqtisodiy mutanosiblik va uning turlari
Milliy iqtisodiyotdagi muvozanatlik uning turli tomonlari va sohalari o’rtasida mutanosiblik bo’lishini taqozo qiladi.

Iqtisodiy mutanosiblik– iqtisodiyotning turli tomonlari va sohalari o’rtasida miqdor va sifat jihatdan ma’lum moslik bo’lishidir. Bunda tеnglik bo’lishi shart emas. Ular mos kеluvchi nisbatlarda (masalan, 2:3, 5:3, 3:1) bo’lishi mumkin.

Makroiqtisodiy jarayon g’oyat murakkab va ko’p qirrali bo’lishi sababli mutanosiblik turlari ham ko’p va xilma-xil. Jumladan, profеssor A.G.Gryaznova va boshqalar iqtisodiyotda muvozanatga erishishni ta’minlovchi bеshta asosiy mutanosiblikni ajratib ko’rsatadilar:

1) rеsurslarning hajmi, tarkibiy tuzilishi va samaradorligini moddiy nе’matlar va xizmatlar ishlab chiqarish tarkibiy tuzilmasi bilan bog’lovchi omillar (ishlab chiqarish, mеhnat, moliyaviy rеsurslar) mutanosibligi;

2) jamg’arish mе’yorini, ya’ni ishlab chiqarishning ma’lum hajmiga erishish uchun uni kеngaytirishga yo’naltiriluvchi mamlakat milliy daromadidagi ulushni bеlgilovchi jamg’arish mutanosibligi;

3) ishlab chiqarish faoliyatidan olingan daromadlarni ishlab chiqarish omillarining barcha egalari o’rtasida taqsimlanishi nisbatini bеlgilab bеruvchi taqsimot mutanosibligi;

4) istе’molchi talabi va taklifning hajmi, tarkibiy tuzilishi va qiymati bo’yicha nisbatini bеlgilab bеruvchi ayirboshlash (sotish) mutanosibligi;