Iqtisodiyot” kafedrasi “mikroiqtisodiyot. Makroiqtisodiyot” fanidan o`quv-uslubiy majmua

12-mavzu XALQARO SAVDO NAZARIYALARI

1-masala

A davlat bir yilda 70 ta engil sport samolyotini ishlab chiqaradi. Ulardan 20 tasi ichki iste’molga, 50 tasi esa eksportga chiqariladi. Erkin savdo sharoitlarida 1 ta samolyotning bahosi – 6000 doll. Hukumat tarmoqni rag’batlantirish maqsadida har bir samolyotning qiymatidan 15% miqdorida subsidiya ajratadi. Natijada samolyotning ichki narxi 6450 doll.gacha oshdi, eksport narxi esa 5550 doll.ga kamayadi. Eksport hajmi 70 ta samolyotgacha o’sdi.

Subsidiyalar joriy qilishning oqibatlarini aniqlang.

Yechish:

Subsidiyalar joriy qilinishini grafik ko’rinishida quyidagicha aks ettirish mumkin:

Grafikda S_w egri chizig’i A davlat samolyotlari eksportini, D_d - egri chizig’i esa ichki talabni ko’rsatadi. Bozor muvozanatiga e nuqtada erishiladi, ya’ni A davlat 6000 doll.lik narx bo’yicha 50 ta samolyot chiqaradi. Eksportdan olinadigan daromad: 6000 x 50 = 300000 doll. teng. Subsidiya joriy qilingandan so’ng A davlat eksporti pasayadi, ishlab chiqarish hajmi 80 ta samolyotgacha ortadi, S_w egri chizig’i S_s darajagacha siljiydi va j nuqtada bozor muvozanati o’rnatiladi.

Subsidiya joriy qilingandan so’ng eksport bahosi 450 doll. (6000 – 5550) ga pasayadi, ya’ni A davlat uchun uchun savdo sharoitlari yomonlashadi, biroq eksport hajmi 70 ta samolyotgacha o’sadi.

Eksportning o’sishi ichki bozorda samolyotlar soni 10 tagacha qisqarishiga olib keladi: 20 – 10 = 10, chunki ichki narx o’sadi. Subsidiya ajratishga davlat byudjeti xarajatlari 70 x 900 (15% ot 6000 doll.) = 63000 doll.ni tashkil etadi.

Shunday qilib, eksport subsidiyasi mamlakat uchun savdo sharoitlarini yomonlashtiradi, lekin bunda tashqi dunyo daromadlarini oshiradi.

2-masala

Jadval ma’lumotlari asosida firmalarning qaysi birini dempingni tatbiq etishda ayblash mumkin:

	Mahsulot birligi tannarxi, doll.	Ichki narx, doll.	Eksport narx, doll.
A firma	100	100	110
B firma	100	120	110
C firma	100	90	105

Yechish:

Javob topish uchun dempingning mohiyatini esga olamiz. Demping – bu tovarlarni ularning tannarxidan pastroq narxda yoki ichki bozordagiga nisbatan yanada pastroq narxda eksport qilish. Jadvaldan ko’rinib turganidek, S firmasi mahsulotlarining ichki narxi uning tannarxidan past, ya’ni bu firma dempingni qo’llaydi.