Iqtisodiyot” kafedrasi “mikroiqtisodiyot. Makroiqtisodiyot” fanidan o`quv-uslubiy majmua

1. Inqiroz – bu ishlab chiqarishni pasayishi va to’xtab qolishini yuzaga keltiruvchi iqtisodiyotdagi muvozanatni buzilishi. Bozor iqtisodiyoti uchun ortiqcha ishlab chiqarishning inqirozi xos bo’lib, uning oqibatida narxning qat’iy tushishi yuz beradi (1929-1933 yillar AQShda narxlar 54 foizga pasaydi. Keyin ishlab chiqarish hajmi pasayadi, bu ishsizlikni o’sishiga, demak aholi daromadlarini pasayishiga, o’z navbatida to’lov qobiliyatli talabni qisqarishiga olib keladi.Bunda ishlab chiqarish va bandlik darajalari kamayadi, ammo narxning o’sish darajasi pasaymaydi. Bu bosqich faol va uzoq davom etsagina narxning o’sish darajasi sustlashishi mumkin. Pasayishning quyi nuqtasida ishlab chiqarish va bandlik eng quyi darajaga tushadi va tanazzul davri boshlanadi.

2. Tanazzul – tovarlar ortiqchaligi muayyan vaqt davomida asta-sekin sarflanadigan davr (bir qismi past narxlarda, bir qismi buziladi). Tovarlarni sotish qayta tiklanadi, narxlarni pasayishi to’xtaydi. Ishlab chiqarish hajmi bir muncha ko’payadi, biroq savdo sust bo’ladi. Shuning uchun kapital, sanoat va savdoda o’z qo’llanilishini topmaydi, bankda saqlanadi va pul taklifini ko’paytiradi hamda ssuda foizini me’yorini pasaytiradi.

3. Jonlanish – sanoat ishlab chiqarishining inqirozdan oldingi hajminiqayta tiklash davri bo’lib, bu davr davomida narxlar, foyda, ish haqi ko’tariladi, uning oqibatida ishlab chiqarish va bandlik darajasi asta-sekin to’liq bandlikka va quvvatlarning to’liq yuklashga qadar, ya’ni cho’qqigacha oshib boradi

4. Cho’qqi – ishlab chiqarish quvvatlari to’liq yuklanganligi, yuqori bandlik, narxlar, ish haqi va foizning juda yuqori darajasi bilan ifodalanadi.Iqtisodiy rivojlanishning eng yuqori darajasiga erishilgan bosqich bo’lib, u «cho’qqi» deb yuritiladi. Bu iqtisodiyotda ish bilan to’liq bandlik, ishlab chiqarish to’la quvvatda ishlayotganligi, shuningdek, mahsulotlarning narx darajasining o’sish holati kuzatiladi.