Iqtisodiyot” kafedrasi “Mikoiqtisodiyot”


Tartiblashtiriligan soliq



Download 3,34 Mb.
bet12/18
Sana17.08.2021
Hajmi3,34 Mb.
#149656
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   18
Bog'liq
Курс иши Абдиева

Tartiblashtiriligan soliq - bu salbiy tashqi samaraga ega bo`lgan iqtisodiy ne`matlarni ishlab chiqarishga qo`yiladigan va xususiy chekli xarajatni ijtimoi chekli xarajatgacha kiritadigan soliq. Demak, yuqoridagi misolda soliq T tashqi chekli xarajatga teng bolsa, ya`ni T MEC bo`lsa, bozor muozanatini samarali muvozanatga yaqinlashtiradi:

MСB = MSС
Tartiblashtirilgan subsidiya - bu ijobiy tashqi samaraga ega bo`lgan iqtisodiy ne`matlarni ishlab chiqaruvchilarga va iste`mol qiluvchilarga beriladigan subsidiya bo`lib, u xususiy chekli yutuqni ijtimoiy chekli yutuqqa yaqinlashtiradi.

Agar tashqi chekli yutuqga teng bolgan subsidiya (S-MEB) talabalarga yoki ilmiy hodimlarga berilganda edi, u talabalarning ta`lim hizmatiga talabini va ilmiy izlanuvchilarni ilmiy izlanishga talabini va ilmiy izlanyvchilarni ilmiy izlanishga talabini MCB=MSC tenglikni taminlaydigan darajagacha oshirgan bo`lar edi lekin, tartiblshtiruchi soliqlar va subsidiyalar tashqi samara bilan bog`liq mummolarni to`liq yechishga yodam berolmaydi, nima uchun deganda, amalioyotda chekli yutuq va chekli xarajatlarni aniq hisoblash juda qiyin bo`lsa. Ikkinchidn ular yetkazadigan zarar viqdorini ham hisoblashda juda katta qiyinchiliklar mavjud.

Tashqi samara muammosini yechishning yangi yo`li R.Krouzning fikricha ushbu muammo tomonlar uchun umumiy muammo bo`lib, uning yechilishi ikkala tomonning birgalikda ma`suliyatini harakat qilish bilan bog`liq.

Bu yerda e`tabor ikki tomondan qaysi biri ko`proq, qaysi biri kamroq yo`qotishga berilmasdan, ikkala tomondan mumkin bo`lgan jiddiy yoqotishni oldini olishga berilishi lozimligi ko`rsatilgan. A.S Pigu tomonidan taklif qilingan yechimda alternativ xarajatlar prinsipidan foydalanilmagan va huquqiy omilga e`tibor berilmagan.

Krouzning ijtimoiy xarajatlar bilan bog`liq ishlarni umumlashtirib uni Dj. Stigler degan olim «Krouz teoremasi» deb atadi. Krouzning teoremasiga ko`ra, agar barcha tomonlarning mulkiy huquqlari yaxshi aniqlangan bo`lsa, transaksion xarajatlar nolga teng bo`lsa, pirovard natija (ishlab chiqarish qiymatini maksimallashtiruvchi) mulkchilik huquqini taqsimlashdagi izlanishlarga bog`liq emas (agar daromad samarasi e`tiborga olinmaganda) Teoremadagi asosiy mazmun Dj. Stigler fikriga ko`ra quyidagicha «Mukammalashgan raqobat bozorda xususiy va ijtimoiy xarajatlar bir-biriga teng»

Krouz tashqi samara bilan bog`liq yo`qotishlarni hisobga olish ma`suliyatini o`z ichiga oluvchi narx belgilash tizimi bilan ushbu ma`suliyatni e`tiborga olmaydigan narx belgilash tiimini bir biri bilan taqqoslab, quyidagi fikrga keladi, ya`ni agar qatnashuvchilar tashqi samara muammosini xarajalarsiz birgalikda kelishib olsa, (kelishish bilan bog`liq transaksion xarajatlar nolga teng bo`lsa), u holda raqobatlashgan bozor sharoitida ishlab chiqarish qiymatin maksimallashtiradigan mumkin bo`lgan maksimal natijaga erishish mumkin.

Krouz quyidagi misolni keltiradi, bir-biri bilan qo`shni bug`doy yetishtiriuvchi va qoramollarni boquvchi fermerlar joylashgan. Mol boquvchi fermer vaqti-vaqti bilan mollarni qo`shni fermer yelariga qo`yib yuborib, uning bug`doylarini payhon qilib turadi. Ko`rinib turibdiki, bu yerda tashqi samara (eksternal samara) mavjud.

Krouz ko`rsatganki, bu muammo davlatning aralashuvisiz ikkala fermerning kelishuvi asosida yechilishi mumkin, agar mol boquvchi ikkinchi fermerga kelirgan zarari uchun ma`suliyatni his qilsa, u ikki variantda yo`l tutishi mumkin: yoki mol boquvchi yetkazgan zararni qoplaydi, yoki u ushbu yerni fermerdan ijaraga oladi. Pirovard natija ikkala holda ham bir xil bo`lib, ishlab chiqarish qiymatini maksimallashtirishga olib keladi.

Agar yetkazilgan zarar uchun ma`suliyat sezilmasa tashqi aralashuv vujudga keladi. Transaksion xarajatlar nol bolganda fermerlarda ozaro kelishish uchun iqisodiy rag`batlantirish mavjud bo`ladi, nima uchun deganda, ikkala tomon ham oz daromadlarining o`sishidan manfaatdor va ishlab chiqarish qiymatini maksimallashtirishga intiladi.

Lekin, tranksion xarajatlar hisobga olinsa, yuqoridagiday samarali natijaa erishmasligi mumkin. Bu yerda transaksion arajatlar, ya`ni axborot olishni qimmatligi, sud ishi xarajatlari, kelishuv xarajatlari, kelishuv bilan bog`liq xarajatlardan oshib ketishi mumkin.

Bunga yarasha yetkazilgan zararni hisoblashda ham qiyinchiliklar tug`iladi (bittasi yetkazilgan zararni boshqa tomonga qaraganda katta baholashi mumkin). Ushbu farqlarni hisobga olib, Krouz teoremasiga daromad samarasi degan so`z kiritilgan. Bitta tomon yetkazilgan zararni ikkinchi tomonga nisbatan yuqori baholasa kelishish qiyin eksperimental izlanishlar natijasi shuni korsatdiki, Krouz teoremasi kelishiladigan tomonlar cheklangan ikkita va uchta bo`lgandagina o`rinli.

Tomonlar soni oshgan sari transaksion xarajatlar oshib boradi, va ushbu xarajatlarni nolga tengligi to`g`risida faraz o`z kuchini yo`qotadi. Krouz teoremasi amaliy iqtisodiy hayotda muhim rol o`ynamoqda. Undan atrof-muhitni ifloslantirishga qarshi davlat siyosatini va strategiyasini ishlab chiqishda keng foydalanilmoqda.





  1. Download 3,34 Mb.

    Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish