Aкс ҳолда, корхонага ва корхонанинг мансабдор шахсларига нисбатан молиявий ва маъмурий жазо чоралари қўлланилади. • Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ҳисоблаб чиқариш, тўлаш билан боғлиқ ҳужжатлар ва маълумотларни, шунингдек солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар юзасидан имтиёзлар ҳуқуқини тасдиқловчи ҳужжатларни солиқ органларига тақдим этиш. Солиқ тўловчиларга солиқ кодексида, Ўзбекистон Республикаси Президенти қарорларида ёки бошқа қонун хужжатларида солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлардан имтиёзлар кўзда тутилган ҳолда, улар имтиёз олиш ҳуқуқини тасдиқловчи тегишли қонун хужжатларини қуйи солиқ идораларига тақдим этиши шарт. Имтиёз ҳуқуқини тасдиқловчи хужжат мавжуд бўлгандагина улар имтиёзлардан фойдаланишлари мумкин. • Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловларни ҳисоблаб чиқариш, тўлаш масалаларини текшириш учун солиқ органларининг мансабдор шахсларини даромад олиш ёки солиқ солиш объэктларининг сақланиши билан боғлиқ бинолар ва жойларга киришига рухсат бериш. Назорат органлари фаолиятини мувофиқлаштирувчи Республика кенгашининг текширув режасига асосан Давлат солиқ хизмати органлари томонидан солиқ тўловчилар фаолияти текширилганда корхоналар солиққа тортиш объэкти билан боғлиқ бўлган барча объэктларини кўздан кечиришга ва бундан ташқари текширишга шароит яратиб беришлари лозим. Aкс ҳолда, солиқ идораларининг қонуний талаблари бажарилмаган ҳисобланади ва уларга нисбатан қонунчиликда кўзда тутилган тегишли жазо чоралари қўлланилади. • Солиқ органларининг солиқ ҳақидаги қонун ҳужжатларини бузиш ҳолларини бартараф этиш тўғрисидаги талабларини бажариш. Таъкидлаб ўтиш лозимки, ривожланган мамлакатларда солиқ сиёсати хусусий капиталдан фойдаланишга йўналтирилган бўлиб, мамлакатнинг иқтисодиёти оқсаётган минтақаларни, шунингдек янги юксак технологияли ишлаб чиқаришни инвестициялашни давлатнинг солиқлар орқали рағбатлантириш амалиёти меха-низми ёрдамида амалга оширилмоқда. Масалан, Германияда шарқий ва унга чегарадош ўлкаларга инвестиция киритувчи фирмалар катта солиқ имтиёзларига эгадилар. Пўлат қуйиш саноати жойлашган ўлкалар солиқ имтиёзлари билан қўллаб-қувватланади. AҚШда ўтган асрнинг 80-йилларида ўтказилган солиқ ислоҳотлари корпорациялар фаолияти учун яхши молиявий шарт-шароитларни яратишга қаратилган эди. Шу мақсадда корпорациялар даромадидан солиқ ставкалари 46 дан 34 фоизга камайтирилди. Бундан ташқари, бу солиқда кўп сонли солиқ имтиёзлари бўлиб, инвестиция ва илмий-тадқиқот ишларига кенг солиқ имтиёзлари қўлланилиши кўзда тутилган. AҚШ учун корпорациялар даромадларига солинадиган солиқларнинг босқичли ҳисобланиши ва бир неча хил солиқ ставкаларининг амал қилиши характерлидир. Корпорациянинг солиққа тортиладиган биринчи 50 минг долларига солиқ 15 фоиз ставкада қўлланилади. Кейинги 25 минг долларидан солиқ 25 фоиз ставка бўйича ундирилади ва солиққа тортиладиган қолган даромад суммасига нисбатан 34 фоизли энг юқори ставка қўлланилади. Корпорациялар даромадидан солиқ, шунингдек, штат бюджетига ҳам тўланади. Бу солиқ одатда белгиланган қатъий ставкаларда ундирилади. AҚШда корпорациялар даромадидан солиқ ставкаси 18 дан 46 фоизгача атрофида тебранади. Шундай қилиб, солиқларни босқичли ҳисоблаш кичик ва ўрта фирмалар учун солиқ оғирлигини маълум даражада камайтиради. Ўтказилган ислоҳотлар жараёнида фуқаролар даромадини солиққа тортишда ҳам туб ўзгаришлар юз берди. 1986 йилга қадар AҚШда фуқаролардан даромад солиғи 14 та ставкада 11 дан 50 фоизгача миқдорда ундирилган эди. Кейинчалик учта солиқ ставкаси киритилди (15; 28; 33). Бу ставкалар солиққа тортиладиган даромад даражасига боғлиқ ҳолда қўлланилади. Солиқ ставкасининг энг юқори даражаси камайтирилишидан ташқари, солиқ имтиёзларини қисқартириш орқали солиққа тортилмайдиган энг кам даромад миқдори ҳам кўпайтирилди. Кейинги пайтларда баъзи мамлакатларда, масалан Францияда, ҳукумат томонидан белгиланган соҳаларда тармоқ белгиларига қараб, ишбилармонлик фаоллигини рағбатлантириш мақсадида солиқ имтиёзларини жорий этиш амалиёти қўлланилмоқда. Масалан, имтиёзли ставкалар, инвестицияларга чегирмалар, жадал амортизация ва ҳоказолар шулар жумласидандир. Бу имтиёзлардан Франциянинг бир қанча этакчи тармоқлари (автомобилсозлик, аерокосмос, электроника ва бошқалар) фойдаланмоқда. Бироқ иқтисодиётнинг айрим соҳаларига берилаётган кенг имтиёзлар бошқа соҳалар учун солиққа тортишда жуда оғир шароитларни вужудга келтириб солиққа тортишнинг адолатлилик тамойилини бузмоқда. Бу, ўз навбатида, солиқ тўлашдан қочиш ва бошқа турли суъиистемоллик ҳолларини содир этишга олиб келиши мумкин. Тадбиркорлик фаолиятини солиқлар орқали тартибга солишнинг муқобил йўналиши ишбилармонлик фаоллигининг жонланишига таъсир кўрсатади, солиққа тортиш базасининг ривожланишига олиб келади. Ҳозирги кунда ривожланаётган мамлакатларнинг ишлаб чиқариш қувватлари жадал суъратларда ривожланмоқда. Бундай мамлакатлар учун иқтисодиётни давлат томонидан фаол тартибга солиш хосдир. Масалан, Туркия, Хитойда сезиларли даражадаги бюджет тақчиллигига қарамасдан, устувор соҳаларни, бюджет томонидан молиялаштириш амалиёти қўлланилмоқда. Шу билан бирга, бу давлатлар инвестиция ҳажмини оширишга йўналтирилган солиқ ислоҳотларини фаол амалга оширмоқда (хусусий фирмалар даромад солиғи ставкалари камайтирилмоқда, иқтисодиётнинг устувор тармоқларидаги янги ташкил этилган корхоналарга 2-4 йилгача солиқ таътили берилмоқда). Шундай қилиб, хорижий давлатлар учун ишлаб чиқаришни солиқлар ёрдамида фаол тартибга солиш характерлидир. Ҳозирги пайтда давлатнинг иқтисодий соҳаларга солиқлар воситасида таъсир этиши жараёни кучайганлиги сезилмоқда. Бундай аралашув даражаси турли мамлакатларда турличадир.
