Iqtisodiyot” fakulteti “iqtisodiyot va gumanitar fanlar” kafedrasi kurs ishi mavzu

Xarajatlarning tasniflanishi

Xarajatlarni tasniflashni ko`plab usullari mavjud, tashkilotlarda eng ko`p foydalaniladigani quyidagilar:

Boshqarish funksiyasiga muvofiq ishlab chiqarish xarajatlari;
Ular xom ashyoni tayyor maxsulotga aylantirish uchun fabrikada sarflanadigan xarajatlardir. U ishlab chiqarishda ishlatiladigan materiallarning narxini yoki to`g`ridan to`g`ri mehnat va umumiy zavod xarajatlarini o`z ichiga oladi.
Ishlab chiqarishning moddiy xarajatlari:

• 
  mahsulotga qushiladigan xom ashyo va materiallar – sotib olingan materiallar (ishlab chiqarishni me’yorida o’tishini ta’minlash, ehtiyot qismlar, mahsulotlarni urash, joylash uchun materiallar va h.k);
  
• 
  ishlab chiqarish xususiyatiga ega xizmatlar va ishlar;
  
• 
  tabiiy xom ashyo (suv, yog’och va h.k);
  
• 
  energiya va yoqilg’ining hamma turlari;
  
• 
  materiallarning tabiiy kamayishi.
  

Ishlab chiqarish xarakteridagi mehnatga to’lovlar:

• 
  bajarilgan ishlar uchun to’lovlar;
  
• 
  qo’shimcha to’lovlar;
  
• 
  ishlanmagan vaqtlar uchun to’lovlar.
  

Ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar:

• 
  ish haqi fondiga nisbatan ajratmalar;
  
• 
  nodavlat nafaqa fondiga, ixtiyoriy tibbiy sug’urtaga va boshqa ixtiyoriy to’lovlar.
  

Asosiy fondlar va nomaterial aktivlar amortizasiyasi:

• 
  asosiy fondlarning eskirishiga qarab bosh birlamchi bahodan ajratma.
  

Ishlab chiqarish xarakteridagi boshqa xarajatlar:

• 
  ishlab chiqarish jarayoniga ko’rsatilgan xizmatlar;
  
• 
  ishlab chiqarish xom ashyo va materiallar bilan ta’minlash;
  
• 
  asosiy fondlarni ishchi holda saqlash xarajatlari;
  
• 
  o’t o’chirishni ta’minlash va qorovullar;
  
• 
  ishlab chiqarish asosiy fondlarining ijara haqi.
  

Davr xarajatlari:

Mahsulotni sotish bilan bog’liq bo’lgan xarajatlar:

• 
  tovarlarni tashish xarajatlari;
  
• 
  savdo va umumiy ovqatlanish korxonalarining muomala xarajatlari;
  

Ma’muriy xarajatlar:

• 
  boshqaruv xodimlarining mehnat to’lovlari;
  
• 
  ularga sug’urta ajratmalari;
  
• 
  xizmat avtomobillarini asrash;
  
• 
  boshqaruvning texnik vositalari, aloqa, signalizasiya, hisoblash markazi va h.k.
  
• 
  boshqaruvdagi asosiy fondlar amortizasiyasi;
  
• 
  xizmat safari xarajatlari.
  

Boshqa operasion xarajatlar:

• 
  kadrlar tayyorlash;
  
• 
  qurilishdagi kamchiliklarni yo’qotish;
  
• 
  maslahatlar berish va axborotlar xizmati to’lovlari, auditlar xizmati to’lovlari va h.k.