Iqtisodiyot asoslari

 
 
 
 
a) firma
 
 
 
b) tarmoq 
narx
 
 
 
 
 
narx 
MS 
 
 
 
 
 
S1 S2

 
 
 
AS 
 

---

46 
R1 
 
 
 
p1 
 
 
R2 
 
 
 
p2
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
D 
 
o x2 x1
ishlab chiqarish o z1 z2
hajmi ishlab chiqarish
hajmi

Chizmalarni tahlil qilib, shunday xulosaga kelish mumkinki, raqobat sharoitida 

resurslardan eng yuqori samara bilan foydalaniladi. 
Bozor iqtisodiyotining kushandasi bu monopoliyadir. 
Monopolistik bozor sharoitida, monopolistlarning narxlarni ko’ta-rishga
intilishlari importni rag’batlantiradi va mahalliy xususiy biznes uchun savdo 
shartlarini yomonlashtiradi. Raqobat mavjud bo’lgan holatda, korxonalar o’z 
xarajatlarini nazorat qilishga intiladilar va buning natijasida resurslardan oqilona 
foydalanish vujudga keladi. 
Bu holatni quyidagi chizmada yaqqol ko’rish mumkin. 
narx 
 
AS 
 
 
Rm 
 
 
 
 
 D 
 
Asm MC 
 
Qm MR 
ishlab chiqarish hajmi

Chizmadan ko’rinib turibdiki monopoliya sharoitida jamiyat yutqazishlari 

shtrixlangan uchburchakni tashkil etadi. Sotish hajmi ko’paya borgan sari 
monopolist daromadlari kamaya boradi. Shuning uchun ham monopolist ishlab 
chiqarish hajmini bir hajmda ushlab turish va narxlar o’sishidan manfaatdor 
bo’ladi. 

Testlar:
1.
 
Chegaraviy daromad: 
a)
Monopolistik raqobatchilarda; 
b)
Monopolistlarda; 
c)
Kartel ishtirokchilarida; 
d)
Kartelda ishtirok etmaydigan oligopolistlarda; 
e)
Mukammal raqobatchilarda bozor narxidan past bo’lmaydi. 
2.
 
Monopoliya va monopolistik raqobatli firma usun xos bo’lgan ulushiy 
jihatlar. 

---

47 
a)
MR q MC shartini bajarish chog’ida foydani maksimallashtirish; 
b)
Mahsulotni differensiasiyalashda reklamadan foydalanish; 
c)
O’rtacha xarajatlarning uzoq muddatli egri chizig’ining minimal nuqtasida 
mahsulot ishlab chiqarish; 
d)
Uzoq muddatli davrda nol’ foyda. 
1.
 
Talab siniq egri chizig’i, nima uchun: 
a)
Oligopoliya yirik firma hisoblanishini; 
b)
Oligopoliya bozor tuzilmasida kelishuv qiyin ekanligini; 
c)
Oligopoliya tomonidan belgilangan narxlar barqaror ekanligi; 
d)
Iste’molchilar oligopolistik bozor ishlab chiqaruvchilaridan mahsu-lotni sotib 
olishni ma’qul ko’rishlarini tushuntirib beradi. 
1.
 
Narx bo’yicha birinchilik bozorning … tipi uchun xosdir. 
2.
 
Oligopolistik bozor tuzilmasi uchun: 
a)
Unchalik ko’p bo’lmagan firmalarning mavjudligi; 
b)
Firmalarning tarmoqka erkin kirishi; 
c)
Narxlar ustidan nazorat; 
d)
Firmalarning o’zaro bog’liqligi xos emas.