Iqtisodiyot asoslari fani predmeti vazifasi va ahamiyati

Kredit-pul tizimida banklar

Banklar – kredit muassasalarining asosiy guruhini tashkil etuvchi va pul mablag‘larining akkumulyatsiya qilinishi, kreditlar berilishi, pul hisob-kitoblarining muomalaning kredit vositalari emissiyasini turli xildagi qimmatbaho qog‘ozlarning va hokazolarning chiqarilishini amalga oshirish vazifalarini bajaruvchi alohida iqtisodiy institutlardir.

Bajaradigan vazifalari va amallarining xarakteriga qarab banklar quyidagicha tasniflanadi:

 markaziy emissiya;

 tijorat depozit;

 investitsiya;

 jamg‘arma;

 maxsus maqsadlarga mo‘ljallangan.

Banklar to‘lov tizimining asosiy o‘rtalik (oraliq) halqasi sifatida chiqib, bunday sifatda iqtisodiy faollikning har xil turlarini namoyon etadilar.

To‘lovlar tizimi: to‘lov aylanmasining asosiy shakllarini nazarda tutadi. To‘lov aylanmasi esa quyidagilardan tashkil topadi:

 naqd pullar;

 naqd bo‘lmagan pullar;

 yarim naqd pullar.

Banklar kredit institutlari va to‘lovlar tizimining xizmat ko‘rsatuvchi asosiy subyektlari sifatida:

 vaqtincha bo‘Sh bo‘lgan pullarni akkumulyatsiya qiladilar;

 kredit beradilar;

 kredit pullarini yaratadilar;

 qimmatbaho qog‘ozlarni emissiya qiladilar.

Kredit-bank tizimining pul xo‘jalik vazifalari tuzilmasiga muvofiq tijorat banklarining asosiy amallari quyidagilardir:

Passiv amallar – pul resurslarini jalb qilish masalan, depozitlarni qabul qilish, aksiya, obligatsiya va boshqa qimmatbaho qog‘ozlarni sotish. Passiv bitishuvlar qarzlar miqdorini oshiradi.

Aktiv amallar – pul resurslarini joylashtirish, masalan, kreditlar berish, aksiyalar, obligatsiyalar va boshqa qimmatbaho qog‘ozlarni sotib olish. Aktiv bitishuv talablar summasini oshiradi.

Banklar xizmatlari orasida ularning quyidagi turlari ajralib turadi.