Iqtisodiyot asoslari fani predmeti vazifasi va ahamiyati

Soliq tizimini tuzish tamoyillari

Umumiylik – daromad oluvchi hamma iqtisodiy subyektlarni soliq bilan qamrab olish.

Mo‘’tadillik – soliq turlari va soliq stavkalarining vaqt mobaynida o‘zgarmasligi, qat’iy bir darajada turishi.

Tengyuklanganlik – himoyaning daromadi va foydasi ulushlari hisobiga soliqlarning aynan bir xil stavkalar bo‘yicha undirilishi.

Majburiylik – soliqlarning majburiy ekanligi.

Ijtimoiy adolat – xo‘jalik hayotining hamma ishtirokchilari soliqlar masalasi bo‘yicha bir xil sharoitga qo‘yilgan.

Soliqqa tortiluvchi obyektga qarab soliqlar quyidagi turlarga bo‘linadi:

- huquqiy shaxslar to‘laydigan soliqlar;

- jismoniy shaxslar to‘laydigan soliqlar.

Soliq manbaini soliqqa tortish obyektidan ajrata olish zarurdir.

Manba – soliqqa tortish obyektga bog‘liq bo‘lmagan, jamiyatning sof daromadidir.

Obyekt – bu miqdoriy o‘lchanadigan fenomendir. U soliqlarni hisoblash uchun baza bo‘lib xizmat qiladi.

 korxonadan olinadigan daromad yoki aholining daromadi;

 mulk (ko‘char va ko‘chmas mulk);

 mulkni meros qilib qoldirish, sovg‘a qilish paytida, shuningdek, bitishuvlarni ayrim turlari (qimmatbaho qog‘ozlar bilan o‘tkaziladigan amallar);

 tovarlarni chet elga chiqarish (bois to‘lovlar) soliqqa tortish obyektlaridir.

Mexanizmlarga ko‘ra, soliqlar ikkita asosiy to‘g‘ridan-to‘g‘ri va bilvosita soliqlar guruhiga bo‘linadilar.

To‘g‘ridan-to‘g‘ri soliqlar mulk egalari, daromad oluvchilardan undiriladi.

Bilvosita soliqlar tovarlar va xizmatlarni sotish yoki iste’mol qilish sohasida undiriladi. Ya’ni pirovard natijasida mahsulotning iste’molchilariga yuklanadi.

Soliqqa tortish obyektlari:

 daromad;

 kapital;

 yer;

 xo‘jalik aylanmasi;

 ayrim tovarlar aniqroq mezonlardir.