Iqtisodiy xavfsizlik shakllari va asosiy kо‘rsatkichlar

Iqtisodiy xavfsizlikning mezoni – iqtisodiy xavfsizlikning mohiyatini ifodalovchi muhim jarayonlar nuqtai nazaridan iqtisodiy holatni baholash hisoblanadi. U quyidagilarni o’z ichiga oladi:

– resurs salohiyati va uni rivojlantirish imkoniyatlarini baholash;

• – resurs, kapital, mehnatdan samarali foydalanish darajasini etakchi mamlakatlar darajasiga va shuningdek, ichki va tashqi xarakterga ega bo’lgan tahdidlar minimumni tashkil etgandagi darajasiga muvofiqligini baholash;

– iqtisodiyotning raqobatbardoshligini baholash;

• – hududiy sarhadlarni va iqtisodiy makonni yaxlitligini baholash

– suverenitet va mustaqillikni, tashqi tahdidlarga qarshi turish imkoniyatlarini baholash;

• – ijtimoiy barqarorlikni va ijtimoiy ziddiyatlarni oldini olish va hal etish imkoniyatlarini baholash.

Adabiyotlarda iqtisodiy xavfsizlikning tahlikali chegarasiga oid indikatorlar 50 ko’rsatkichni o’z ichiga olgan bo’lib, ular to’rt guruhga ajratilib turkumlangan:
iqtisodiyotning barqaror rivojlanishga qodirligini ifodalovchi ko’rsatkichlar;
– moliyaviy tizim barqarorligini ifodalovchi ko’rsatkichlar;
– ijtimoiy soha ko’rsatkichlari;
– tashqi savdo va iqtisodiy faoliyat ko’rsatkichlari.
Iqtisodiy xavfsizlikning ko’rsatkichlari
inflyatsiya darajasi;
davlat byudjeti kamomadi;
ichki qarz darajasi;
tashqi qarz darajasi;
ishsizlik darajasi;
turmush darajasi va sifati;
oltin valyuta zahiralari;
xufiyona iqtisodiyot faoliyati;
ekologik holat.
yalpi ichki mahsulot
Qo’shimcha ko’rsatkichlar
aholi daromadlari
chakana narxlar miqdori
uy-joy bilan ta’minlanganlik
hududning mamlakat yalpi ichki mahsulotdagi ulushi
hududning to’lov balansi;
eksport-import saldosi va boshqalar
Iqtisodiy xavfsizlik indikatorlarining guruhlanishi
iqtisodiyotning barqaror rivojlanishga qodirligini ifodalovchi ko’rsatkichlar
YaIM hajmi, sanoat ishlab chiqarishi hajmi va tarkibi, mashinasozlik mahsulotlari hajmida yangi turdagi mahsulotlar ulushi, mudofaa va fan uchun harajatlar va b.
moliyaviy tizim barqarorligini ifodalovchi ko’rsatkichlar
davlat byudjеti kamomadi, davlat qarzi, pul muomalasi, o’zaro hisobkitob va boshqa moliyaviy ko’rsatkichlar
ijtimoiy soha ko’rsatkichlari
aholi daromadlari darajasi, aholining mulkiy jihatdan tabaqalanishi, ishsizlik darajasi
tashqi savdo va iqtisodiy faoliyat ko’rsatkichlari
mamlakat ichki istе'molida importning ulushi va milliy ishlab chiqarish hajmida eksportning ulushi