Iqtisodiy va

XIII BOB

IQTISODIYOTNI HUDUDIY TASHKIL ETISHNING SHAHARLAR RIVOJLANISHI BILAN ALOQASI VA EKOLOGIK MUAMMOLAR

Ma'lumki, shaharlar ijtimoiy va hududiy m ehnat taqsi- moti natijasida vujudga kelgan. Dehqonchilikdan hunarmand- chilik va savdoning ajralib chiqishi ushbu vazifa bilan shug‘ullanuvchi maxsus aholi manzilgohlarining paydo bo‘li- shiga sabab bo'lgan. Ular tovar ayirboshlash va vositachi markaz sifatida qulay geografik joyda rivojlanib borgan. Shaharlar dastlab davlat m aqomiga teng b o ‘lgan (polis- shaharlar: A fina, Rim , Bog‘dod, K o n stantinopol yoki Vizantiya). 0 ‘zimizning o ‘lkamiz taraqqiyotini ham Buxoro- Samarqand «musobaqasisiz», Toshkent, Q o‘qon, Xiva, kabi qadimiy markazlarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi.

Shaharlarning keyingi rivojlanishi yana o ‘sha ijtimoiy va hududiy m ehnat taqsim otining kengayishi bilan bog‘liq bo‘lgan. U larning jam iyat va ishlab chiqarishni hududiy tashkil etish hamda boshqarishdagi ahamiyati, ayniqsa, XIX- XX asrlarda kuchaydi. Hozirgi davrda shaharlar qishloq xo‘jaligi bilan bog'liq bo‘lmagan aholining yashash joyi hisoblanadi. Iqtisodiy jihatdan ular sanoat, transport, ijtimoiy- iqtisodiy nuqtai nazardan esa fan-texnika, aholiga xizmat ko‘rsatish m arkazidir. Shuningdek, shaharlarning siyosiy ahamiyati ham katta.

Shaharlarning ishlab chiqarishni hududiy shakli sifatida yuqori darajadagi mujassamlashuvga ega. Ularning katta- kichikligi va funksiyasi, ya'ni bajaradigan vazifasi ham aynan ishlab chiqarishning joylanishga va ixtisoslashuvi bilan bog‘liq. Rivojlangan m am lakatlarda bozor m unosabatlarining shakllanishida shaharlar muhim rol o ‘ynagan. Ularning bozor infrastrukturasi, bank-m oliya m arkazi ekanligi ham ma'lum. Bunday davlatlarda urbanizatsiya darajasi juda yuqori — hatto 90 % dan o sh ad i. D em ak, u la rn i t o ‘la sh a h a r la sh g a n