Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

198 

 

transport), soliq stavkalarining darajasi, soliqqa tortilishdan doimiy va vaqtinchalik 

ozod qilish masalalari. 

Moliyaviy imtiyozlar

. U o‗z ichiga turli shakldagi subsidiyalarni oladi. Ularga 

kommunal  xizmatlarning  arzonligi,  yer  maydonlari  va  ishlab  chiqarish  binolari, 

ijara haqini kamaytirish, imtiyozli kreditlar berish kiradi. 

Ma‘muriy imtiyozlar

. Korxonalarni ro‗yxatdan o‗tkazish va xorijiy fuqarolar 

kirib-chiqishini  yengillashtirish,  shuningdek,  turli  xizmatlar  ko‗rsatish  maqsadida 

ma‘muriyat tomonidan maxsus hududlar ajratilishi. 

Erkin  iqtisodiy  hududlar  tashkil  qilishning  jahon  tajribasi  ularning  umumiy 

yutuqlari,  umumiy  xususiyatlari  va  rivojlanishining  o‗ziga  xos  tomonlari  haqida 

ma‘lum bir xulosalar chiqarishga imkon beradi. Sanoati rivojlangan davlatlardagi 

erkin  iqtisodiy  hududlar  yaxshi  rejalashtiril-ganligi  va  ularni  boshqarishning 

moslashuvchanligiga bog‗liqdir.  

Bu  hududlarni  tashkil  qilish  ijtimoiy-iqtisodiy  jihatdan  juda  foydali  bo‗lib, 

ko‗plab ish o‗rinlarini tashkil qilishda, xalqaro tovar ayirboshlashni jonlantirishda, 

tashqi savdo aloqalari natijalarini yaxshilashda, ilmiy-ishlab chiqarish salohiyatini 

oshirishda katta rol o‗ynaydi. 

Rivojlanayotgan davlatlardagi erkin iqtisodiy hududlar ham o‗ziga xos qator 

o‗xshashliklarga egadir. 

Birinchidan, bu davlatlarda eksport  ishlab chiqarish hududlari (EIChH) keng 

tarqalgan. Yuqorida aytilganidek, EIChH tashkil qilishga qator iqtisodiy sabablar, 

avvalambor,  eksport  uchun  sanoat  tovarlari  ishlab  chiqarishni  rivojlantirish, 

mamlakatga xorijiy kapital, ilgor fan va texnika, zamonaviy texnik axborotlar jalb 

qilish zaruriyati kabi sabablar turtki bo‗ladi. 

Ikkinchidan,  erkin  iqtisodiy  hududlardagi  xo‗jalik  yuritish  rejimi  xorijiy 

ishbilarmonlar  uchun  erkin  va  imtiyozli  bo‗ladi.  Bu  erkin  iqtisodiy  hududlar 

orasida xalqaro raqobatning kuchayishi bilan bog‗liqdir. 

---