Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

104 

 

va  xo‘jalik  tizimida  o‘ziga  munosib  va  nufuzli  o‘ringa  ega  bo‘lishi  kerak. 

Respublikaning  bunday  faolligi  esa  mintaqalar  iqtisodiy  rayonlar  va  viloyatlar 

salohiyati orqali amalga oshiriladi. 

Hududiy mehnat taqsimotining yuqori bosqichida ham jiddiy o‘zgarishlar 

yuz  bermoqda.  Eng  muhimi,  jahon  xo‘jalik  tizimi  yanada  rivojlanib  bormoqda. 

Bunga  sabab  bu  tizimning  globallashuvi,  mamlakat  va  regaonalararo  mehnat 

taqsimotining  takomillashuvi,  iqtisodiy  integratsiya  jarayonlarining  faollashuvi, 

yirik 

transmilliy 

kompaniya 

va 

korporatsiyalarning 

bugun 

dunyoni 

o‘rgimchakdek o‘rab olishi va boshqalardir. 

E‘tiborga  olish  joizki,  avvallari  jahon  mamlakatlari  u  yoki  bu  mahsulot 

yetishtirishga moslashgan bo‘lsalar (Braziliya – kofe, Kuba – shakar, Mongoliya 

esa 

teri, 

jun), 

endigi 

kunda 

ular 

mahsulotlarning 

turli 

xillariga 

ixtisoslashishmoqdalar. 

Ayni 

vaqtda, 

yetuk 

mamlakatlar 

fan-texnika 

taraqqiyotining  oldingi  saflarida  borib,  zamonaviy,  ilmtalab  ishlab  chiqarish 

tarmoqlariga,  yangi  texnologiyalarga  ixtisoslashib  bormoqdalar.  Ulardagi 

mavjud  ishlab  chiqarish  sohalari  boshqa  mamlakatlarga  ko‘chmoqda.  Natijada 

mamlakatlar 

iqtisodiy 

rivojlanishi 

darajasidagi 

farq, 

notekis 

holda 

kuchaymoqda. 

Shu bilan birga, xalqaro miqyosda mamlakatlarning ayrimlari qurol-yaroq 

ishlab  chiqarishga,  yana  ba‘zi  birlarining  norasmiy  ravishda  narkobiznesga 

ixtisoslashuvi  ham  kuzatilmoqda.  Bundan  tashqari,  xizmat  ko‘rsatish,  xalqaro 

turizm ham qator mamlakatlarning rivojlangan industriyasiga aylanmoqda. 

Xalqaro  mehnat  taqsimotining  yanada  chuqurlashuvi  va  intensivlashuvi 

natijasida  dunyoning  turli  qismlarida  mamlakatlarning  yirik  hududiy  iqtisodiy 

birikmalari  vujudga  kelmoqda.  Chunonchi,  1957-yilda  shakllangan  Yevropa 

Hamjamiyati yoki Umumiy bozor — hozirda Yevropa Ittifoqi 27 ta mamlakatni 

o‘z  doirasiga  oldi  va  ular  orasida  mehnat  taqsimoti  rivojlanmoqda.  Xuddi 

---