Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

88 

 

xo‘jalik faoliyatining barcha sohalari, ayniqsa, shahar qurilishi, transport va gidro 

texnika qurilishlar uchun juda muhim hisoblanadi. 

Qishloq  xo‘jaligi  va  iqtisodiyotning  boshqa  tarmoqlari  uchun  tuproq 

sharoitlari  juda  ahamiyatlidir.  Tuproq  –  tabiatning  o‘ziga  xos  qismi  bo‘lib,  u  yer 

ustki  qatlamining  havo,  namlik,  biota  ta‘siri  ostida  o‘zgarishi  oqibatida 

shakllanadi.  Tirik  va  o‘lik  tabiatning  barcha  xususiyatlarini  o‘zida 

mujassamlashtiradi.  Tuproqning  boyligi  uning  hosildorligi,  serunumligi  bilan 

ifodalanadi.  Hosildorlik  tuproqning  o‘simlikni  zarur  namlik  va  moddalar  bilan 

ta‘minlash hamda hosil olishga sharoit yaratib berish qobiliyatidir. 

Biota  deganda  tabiiy  fanlarda  ma‘lum  bir  hududda  yashovchi  tirik 

organizmlarning jamlanishi tarixi, Shuningdek, o‘simlik va hayvonot dunyosining 

bir  butunligi  tushuniladi.  Hududning  tabiiy  sharoitlariga  o‘simliklar  va  hayvonat 

olamini baholash ham kiradi. Hayvonot olami (zootsenoz) – bu ma‘lum bir hudud 

doirasida  yashovchi  hayvonlar  jamlanmasidir.  O‘simlik  olami  (fitotsenoz)  esa 

ma‘lum bir hududning o‘simliklari qoplami. 

Tabiiy  shart-sharoitlarning  insonlar  hayoti  va  xo‘jalik  faoliyatiga  ta‘siri. 

Tabiiy  shart-sharoitlar  aholi  kundalik  hayotiga  har  tomonlama,  xususan 

insonlarning mehnati, dam olishi, salomatligi, yangi, qulay va noqulay sharoitlarga 

moslashu vchanligiga ta‘sir ko‘rsatadi. 

Tabiiy  shart-sharoitni  baholash  uni  inson  uchun  qulayligi  darajasi  bilan 

aniqlanadi. Uni o‘lchash uchun o‘ttizga yaqin ko‘rsatgichdan foydalaniladi (iqlim 

davrining  davomiyligi,  iqlim  namligi,  harorat,  shamol,  tabiiy  zararlanish 

o‘choqlarining mavjudligi va hokazo). 

Qulaylik darajasiga qarab quyidagilar ajratiladi: 



 

 o‘ta  noqulay  hududlar  (qutbiy  hududlar,  baland  kengliklarning  tog‘li 

rayonlari va hokazo); 

---