Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

176 

 

―erkin‖  joylashadi.  Mazkur  korxonalar  qora  metallurgiya  markazlariga,  suv 

manbalariga yaqin, neft va gaz sanoati rivojlangan rayonlarda joylashtirilishi ham 

mumkin. 

Xomashyoga  asoslangan  sanoat  va  qishloq  xo‗jaligi  tarmoqlarining 

geografiyasi,  eng  avvalo,  mamlakat  tabiiy  sharoiti  va  tabiiy  resurslar  joylanishi 

bilan  bog‗liq.  Chunonchi,  qishloq xo‗jalik  ekinlarini  hududiy  tashkil  etishda  suv, 

iqlim  va  tuproq  sharoitlari  katta  ahamiyatga  ega.  Ular,  ya‘ni  namlik,  harorat  va 

tuproq agroiqlimiy resurslarni tashkil etadi.  

Xomashyo  omiliga  asoslanib,  ishlab  chiqarishning  hududiy  tashkil  etish 

masalalari  tabiiy  boyliklardan  oqilona  foydalanish,  atrof-muhit  tozaligini  saqlash 

muammolarini  hisobga  olgan  holda  hal  etish  maqsadga  muvofiqdir.  Natijada, 

tabiiy  geografiya,  iqtisodiy  geografiya  va  ekologiyaga  oid  bilimlar  o‗zaro 

muvofiqlashtiriladi.  

Yoqilg‗i issiqlik elektr stansiyalari, qora metallurgiya sanoatining dastlabki – 

cho‗yan  eritish  (domna  pechida)  bosqichini  joylashtirishda  asosiy  rol  o‗ynaydi. 

Ammo  uning  ta‘siri  har  doim  ham  yetakchi  kuchga  ega  emas.  Issiqlik 

elektrostansiyalari  yoki  metallurgiya  zavodlari  iste‘mol  rayonlarida  ham 

joylashtirilishi  mumkin.  Bunday  hol  neft  va  uning  mahsuloti  mazut,  tabiiy  gaz 

asosida  ishlovchi  issiqlik  elektr  stansiyalarini  qurishga  taalluqli  (yoqilg‗ining 

quvurlarda keltirilishi iqtisodiy jihatdan ma‘qulroq) bo‗ladi.  

Biroq  qora  metallurgiya  (cho‗yan  erituvchi)  zavodlarini  joylashtirish 

qonuniyatlari bir xil emas. Ma‘lumki, qazib olinadigan temir rudasining taxminan 

48-50  foizi  foydali,  bu  degan  so‗z  ulardan  deyarli  shuncha  miqdorda  cho‗yan 

olinadi.  ammo  bu  ―o‗rtacha‖  raqam  hamma  joyda  ham  bir  xil  emas  –  ayrim 

konlarda  temirning  qazib  olinadigan  rudadagi  ulushi  atigi  17-19  foizni  tashkil 

etadi. 

Bunday 

konlarga 

Uraldagi 

Kochkonar 

yoki  Qoraqalpog‗iston 

Respublikasidagi  Tebinbuloq  konlarini  misol  qilib  ko‗rsatish  mumkin.  Bu 

---