Iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

 

172 

 

va  ularning  mahsuldorlik  darajasi,  yer  fondi  va  uning  tarkibi,  qishloq  xo‗jaligiga 

yaroqli  yerlar,  tuproq  tarkibi  va  tabiiy  unumdorlik  darajasi  kabi  omillar 

majmuasining o‗rni katta. 

Sanoatning  muhim  tarmog‗i  –  qazib  beruvchi  sanoat  tarmoqlari  (tog‗-kon 

sanoati)  tabiiy  resurslarga,  ya‘ni  mineral  xomashyo  resurslarining  tog‗-geologik 

sharoitlari,  ruda  va  rudali  xomashyolarning  yer  ostida  joylashishi  darajasi,  sifati 

(ruda tarkibida metall miqdori), rangli metallar majmuasi, neft va tabiiy gaz sifati, 

ko‗mir  (qatlamlarining  joylashish  va  qalinlik  darajasi  kabilar),  baliq-konserva, 

oziq-ovqat,  o‗rmon-sellyuloza  korxonalari  xomashyoga  bog‗liq  holda  joylashadi. 

Ayniqsa,  qora  metallurgiya  (cho‗yan,  po‗lat  va  prokat),  gidroliz,  o‗rmon-

sellyuloza, mineral o‗g‗itlar ishlab chiqarish korxonalari (1 tonna mahsulot ishlab 

chiqarishga  2  tonnadan  6-7  tonnaga  qadar  xomashyo  talab  qiladi)  joylashishida 

xomashyoga bog‗liqlik kuchlidir. 

2.  Ishlab  chiqarish  kuchlarining  joylashishida  ijtimoiy-iqtisodiy,  ya‘ni 

davlatning iqtisodiy taraqqiyot darajasi, davlat siyosati, transport-geografik, dengiz 

bo‗yi holati, qo‗shnichilik va chegaradoshlik (iqtisodiy rivojlangan hududlar bilan) 

omillarining  hissasi  kattadir.  Mamlakatlarning  iqtisodiy  taraqqiyot  darajasi  ilmiy-

texnik inqilob bilan bog‗liq zamonaviy ishlab chiqarish tarmoqlarini rivojlantirish 

imkoniyatlarini 

beradi. 

Ayniqsa, 

iqtisodiyotda 

muhim 

o‗rin  tutuvchi 

avtomobilsozlik,  samolyotsozlik,  atom  sanoati,  elektrotexnika,  priborsozlik, 

kontrol-o‗lchov,  kosmik-raketa  va  boshqalar  –  avtomatlashtirish,  robototexnika 

tarmoqlarining  rivojlani-shini  ta‘minlaydi.  Davlat  sanoatning  yangi  va  eng  yangi 

tarmoqlarini,  inqiroz  hamda  turg‗unlikka  uchragan  tarmoqlarini  rivojlantirishga 

qaratilgan  tadbirlardan  iborat  siyosati  mamlakat  va  uning  mintaqalarida  ishlab 

chiqarish kuchlarining barqaror rivojlanish imkoniyatlarini yuzaga keltiradi.  

Davlatning  iqtisodiyotni  rivojlantirishga  qaratilgan  tadbirlari,  chunonchi, 

yangi  resursli hududlarni  intensiv o‗zlashtirish,  ijtimoiy-iqtisodiy-ekologik  ahvoli 

---